by Prof. E. A. Sonneschein, D. Litt.
PRO PATRIA: A LATIN STORY FOR BEGINNERS, BEING A SEQUEL TO ‘ORA MARITIMA,’ WITH GRAMMAR AND EXERCISES BY E. A. SONNENSCHEIN, D.LITT., OXON., PROFESSOR IN THE UNIVERSITY OF BIRMINGHAM
Qui procul hinc, the legend’s writ,
The frontier grave is far away,
Qui ante diem periit;
Sed miles, sed pro patria.
Henry Newbolt;
‘Clifton Chapel.’
The idea on which my Ora Maritima and its sequel, the present volume, are based, is that an interesting narrative may be a better vehicle for teaching the elements of a language than a collection of isolated grammar sentences, provided that the interesting narrative is so constructed and graduated as to constitute in itself a basis for the systematic study of grammar. My object, then, has been to write a book which should not only appeal to the minds of pupils through the interest of its subject matter, but also form as complete a grammatical ladder as the driest of dry exercise books. Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci.
In carrying out this programme for Pro Patria I have adhered to the ideal which I set up for myself in Ora Maritima, that the Latin text should be ‘classical in form, but modern in setting.’ The scene is laid in a country house on the coast of Kent, and afterwards at Winchester, and the time of the action is the period from September 1899 to June 1900. I have thus been enabled to give unity of action to the two parts into which the narrative falls. The first part is taken up with a study of Roman Britain in connexion with a visit to Richborough Castle; the second with the Boer War, the first news of which arrives soon after the conclusion of the summer holidays. It is my hope that my young readers may find in the first part a more vivid picture of the condition of Britain under the Romans than is contained in most school histories of England; and in the treatment of the Boer War I have endeavoured to bring out its dramatic interest and heroic incidents. Party politics are, of course, kept out of view.
The amount of grammar covered by Pro Patria1 may seem to some teachers disproportionately small; and, no doubt, if it had been my object simply to teach grammar, I might have made the text shorter. But a long experience in teaching Latin to pupils of very various ages and stages has made me sceptical as to the value of a skin-deep knowledge of grammar. It is one thing to learn declensions and conjugations out of a grammar or from grammar sentences, and quite another thing to know them as they appear in actual life. How many boys and girls leave school without having acquired any real mastery even of the simplest kind of Latin or the power of making any practical use of the grammatical facts which they have so laboriously learned! That is the sort of educational result on which the present outcry against Latin in schools is largely based. The great mistake seems to be that the elementary stages of learning are turned into a purely grammatical discipline and that the grammar is hurried over before the study of the language proper and the literature are commenced. Declensions and conjugations learned in this fashion find no real lodgment in the mind; or, at best, the outcome of the tedious process is that the pupil ‘holds the parts in his hand,’ but misses ‘the spirit that binds them together.’2 It is against this abstract method of teaching that Ora Maritima and Pro Patria are a protest. It has been my object to write for the use of the beginner a ‘real book,’ which shall have a literary as well as a linguistic interest of its own, and from which the pupil shall gain something more than a bowing acquaintance with Nouns and Verbs. I have, therefore, not shunned repetitions; and I have deliberately aimed at providing a certain mass of easy Latin from which he may acquire the habit of reading, as distinct from construing, Latin. If, at the end of two3 years’ work, the pupil has acquired this, together with the fundamentals of Latin grammar, he will have spent his time to some purpose, and will be in a position to begin the study of a classical author and of the more difficult parts of the grammar with some hope of a happy issue. Or if, on the other hand, he drops the study of Latin at this point, he will still have acquired a working knowledge of the language up to a certain level. This is an aspect of the matter on which I desire to lay some stress. There are many schools, or modern sides of schools, in which only a limited amount of time can be devoted to Latin; and the problem is how can that time be spent so as to produce the most profitable result. It is my hope that the present book may contribute to the solution of this problem.
It is not my intention that an equal amount of time and attention should be bestowed on all the sections of the text. Some of them (marked with a †) are unnecessary from the purely grammatical point of view; they exist for the purpose of carrying on the story and providing material for rapid reading; and where time presses they may be translated by the teacher to the class. The exercises and conversations are intended to be used as the needs of particular classes may demand. For translation into Latin alternative passages are given, from which the teacher may select what best suits his purpose. Some of them may be worked on paper, some viva voce, some may be omitted altogether. I have thought it better to give too much rather than too little.
One of my young friends who was learning from this book made a criticism of it which will probably pass through the minds of other readers. “The Romans,” he said, “knew nothing of South Africa.” Exactly; but it is possible that the best way to learn an ancient language is to study it as written at the present day in connexion with a subject matter which is familiar or easily intelligible to the modern reader. This is, of course, only a means to an end; but there are many ends which are better attained indirectly than directly.
I have ventured on some novelties in the realm of grammar teaching, among which the use of the term ‘Injunctive,’ side by side with ‘Subjunctive,’ calls for a word of explanation. The new term expresses the fundamental idea of what is commonly called the ‘Subjunctive Mood’; it is the mood of desire, and should be introduced to the pupil in the first instance in connexion with sentences like ‘God save the King!’4 For such meanings the term Subjunctive is quite inappropriate, and a fruitful source of error; it comes in, however, so soon as the mood appears in a subordinate clause. And if the pupil subsequently abandons the term Injunctive altogether, it will nevertheless have served its purpose in introducing him to a right conception of the mood—a conception which will serve him in good stead afterwards.
My best thanks are due to Dr. J. E. Sandys, Public Orator in the University of Cambridge, for permission to quote some verses which originally appeared in his Latin speeches to the University,5 and for his great kindness in reading my proof sheets of the text and making many valuable suggestions.
EAS.
THE UNIVERSITY, BIRMINGHAM, July, 1903.
Note to the New Issue.—No changes have been made in the present issue, with the exception of the correction of a few misprints and the addition of a Summary of Grammatical Rules (pp. 182 ff.)
Mensis September.
§ 1. Adjectives Of 3rd Declension in —, is, e
Britannia Liberata.
§ 2. is, ea, id—Singular Number
Cunobelinus.
§§ 3, 4. ei, eae, ea—Plural Number
Caractacus.
§ 5. eius and suus, a, um contrasted
§ 6. ipse, ipsa, ipsum
Boadicea.
§§ 7—9. ille, illa, illud
Britannia Pacata.
§§ 10—13. hic, haec, hoc
Pax Romana.
§ 14. Comparatives of Adjectives
§ 15. Superlatives of Adjectives
§§ 16, 17. Passive Voice of 1st Conjugation; Present, Past Imperfect and
Future Tenses
Castellum
Rutupinum.
§ 18. Questions and Exclamations
§ 19. qui, quae, quod and quis, quid—in
questions
§§ 20, 21. qui, quae, quod in clauses which are not
questions
§ 22. 2nd Conjugation; Present, Past Imperf. and Future, Active
§ 23. 4th Declension and Passives of 2nd Conjugation
Angli et Saxones.
§§ 24—26. 2nd Conjugation; Perfect Stem, Active
§ 27. Perfect, Pluperfect and Future Perfect Passive—how expressed
§§§ 28—3O. 5th Declension
Res Africanae.
§ 31. Recapitulation of Verbs
§ 32. 3rd Conjugation; Present, Active and Passive
Origo Reipublicae
Africanae.
§§ 33—35. 3rd Conjugation; Past Imperfect, Active and Passive, together
with Imperative Active
Initium Belli.
§ 36. 3rd Conjugation; Future, Active and Passive
§ 37. 3rd Conj.; Perfect Stems Active formed with s
§ 38. 3rd Conj.; Perfect Stems Active formed without any suffix
§ 39. 3rd Conj.; Perfect, Pluperfect and Fut. Perf. Passive
Milites Reginae.
§ 40. 4th Conj.; Present, Active and Passive
§ 41. 4th Conj.; Past Imperfect and Future, Active and Passive
§ 42. 4th Conj.; Perfect Stem Active
Tria Oppida Obsessa.
§ 43. Verbs in io with Infinitive in ere—Present, Past
Imperfect and Future, Active And Passive
Victoriae et Clades
Britannicae.
§§ 44—47. Same Verbs Continued, with Perfect Stems Active
Foedus Nominis
Britannici.
§ 48. Present Injunctive of sum
§ 49. Present Injunctive of 1st Conjugation
Post Tenebras Lux.
§ 50. Present Subjunctive of sum and 1st Conj.
Adamantopolis
Obsidione Liberata.
§ 51. Pres. Subj. of sum and 1st Conj.—continued
§ 52. Present Injunctive and Subjunctive of the other
Conjugations
Dies Maiubensis.
§ 53. Past Imperfect Subjunctive of sum
§§ 54, 55. Past Imperfect Subj. of the four Conjugations
Pax Britannica.
§ 56. Recapitulation
(Adjectives of Third Declension in —, is, e.)
1. Kalendae sunt hodie Septembres. Primus mensis feriarum elapsus est, et scholae instant. Nam ante finem mensis Septembris apud magistrum meum ero. Et per ultimam partem feriarum necesse est libris duas horas cotidie dare. Sic imperat patruus meus. Mane igitur plerumque lectito. Patruus autem mihi librum Taciti de vita Agricolae, ducis celebris Romanorum, dedit. Multa insunt de Britannia nostra antiqua. Vita Agricolae multum me delectat. Nonnullis tamen in locis difficilis est et obscura. Sed animo alacri lectito, quia patruus meus difficilia et obscura explicat, et tabulis pictis aedificiorum, armorum, nummorum, viarum illustrat. Ubi aliquid in Vita Agricolae deest, ibi patruus meus capita ex Annalibus Taciti vel ex Historia Anglica recitat. Amici mei, Marcus et Alexander, interdum adsunt dum recitat. Nam saepe nos visitant. Post prandium plerumque ambulamus, vel ludo trigonali operam damus, vel in mari natamus.
(is, ea, id.—Singular Number.)
2. Gaius Iulius Caesar, postquam copias suas pedestres et equestres ex Britannia in Galliam transportavit, nihil amplius de Britannis cogitavit. Ab incolis litoris meridiani victoriam reportaverat, ad flumen Tamesam penetraverat, oppidum Cassivellauni expugnaverat, magnum numerum captivorum in servitutem venumdederat, tributum Britannis imperaverat. Id ei satis erat. Sed Britanniam non revera debellaverat, nec victoria eius magna fuerat. Tacitus eum non magnam victoriam reportavisse in capite tertio decimo Vitae Agricolae affirmat. “Divus Tulius” inquit “Britanniam Romanis monstravit, sed non debellavit.” Britanni autem viri animo forti erant. Tributum et servitutem non tolerabant. Et Romanis post tempora C. Iulii Caesaris longa oblivio erat Britanniae. Nam per multos annos bellum domesticum civitatem Romanam vexavit. Post finem eius belli Romani Augustum principem creaverunt. Ei Britannia non curae erat. Nec principes secundus et tertius, Tiberius et Caligula, insulam nostram intraverunt; quamquam Caligula de ea intranda cogitavit.
(es, eae, ea—Plural Number.)
3. Itaque per centum fere annos reges Britannici vel reginae Britannicae in Britannia regnaverunt, nec Romani Britannos bello vexaverunt. In numero eorum regum erat Cunobelinus. Is revera “Britannorum rex” erat: sic eum Suetonius, scriptor Romanus, nominat. Nam quamquam non omnes gentes Britannicae ei subiectae erant, tamen magnam partem gentium Britanniae mediterraneae et meridianae in unum regnum consociaverat. Caput earum gentium Camulodunum erat. Exstant hodie nummi Cunobelini; in eis nomen regis vel litteras nonnullas eius nominis lectitare possumus:
exstant quoque nummi patris eius Tasciovani et fratris eius Epaticci. Cunobelimus multos annos regnavit ; eo fere tempore rex Britannorum erat cum Tiberius et Caligula principes Romanorum erant. Ei ab anno quarto decimo ad annum primum et quadragesimum post Christum natum imperio Romano praeerant. Iesus Christus natus erat dum Augustus princeps erat: morti datus erat dum Tiberius imperitabat, ut Tacitus in capite quarto et quadragesimo libri quinti decimi Annalium commemorat. Inter filios Cunobelini erant Caractacus et Togodumnus.
† 4. Is rex magnus et bonus erat, atque defensor acer libertatis Britannicae. Sed Romani tantum regem tolerare non poterant. Itaque de nova expeditione contra Britanniam cogitabant. Poetae Romani eius aetatis insulam nostram et incolas eius saepe commemorant. Horatius eos “feros” et “remotos” et “intactos” (id est “non debellatos” vel “liberos”) nominat: Vergilius eos “toto orbe terrarum divisos” (id est “separatos”) vocat. Mare eos ab aliis partibus orbis terrarum separabat; et libertas eis cara erat. Pro aris et focis suis contra Romanos magna virtute pugnaverant, atque hostibus Romanorum in bello Gallico auxilia subministraverant. Itaque Romani libertatem eorum non tolerabant.
(eius and suus, a, um contrasted.)
† 5. Post mortem Cunobelini, Claudius, quartus princeps Romanorum, expeditionem contra Britannos paravit. Consilium eius erat totam Britanniam debellare et cum imperio Romano consociare. Itaque anno tertio et quadragesimo uni ex ducibus suis, Aulo Plautio, magnum numerum copiarum pedestrium et equestrium mandavit. Eae meridianam partem insulae nostrae facile occupaverunt. Oppidum Camulodunum expugnaverunt, ubi Romani post paucos annos coloniam veteranorum collocaverunt. Ea prima urbs Romana in Britannia fuit. Propter victoriam a Britannis reportatam princeps Romanus filio suo nomen Britannico dedit. Filius eius priore anno natus erat. Sed Britanni nondum debellati erant. In silvas montesque Cambriae se occultaverunt, ubi duae gentes bellicosae, Ordovices et Silures, per septem annos contra Romanos fortiter bellaverunt. Copiis Britannicis Caractacus, filius Cunobelini, praeerat. Nomen eius per totam Britanniam celebre erat. Non facile erat eas gentes Cambriae debellare. Reliquiae castrorum Romanorum Viroconii, Devae, Iscae hodie exstant. Sed legiones Romanae tandem victrices fuerunt, et Silures Ordovicesque magno proelio superaverunt. Deinde ducem eorum audacem et insignem Romam captivum deportaverunt.
(ipse, ipsa, ipsum.)
6. Nomen Caractaci iam per totam Italiam celebre erat; nam victoriam Romanorum per novem annos retardaverat. Et omnes homines cupidi erant regem Britannorum ipsum spectandi. Itaque Claudius populum ad grande spectaculum convocavit. “Magna multitudo captivorum Britannicorum una cum Caractaco ipso et uxore fratribusque eius in catenis aderant. Tum ceteri captivi veniam principis imploraverunt. Sed Caractacus ipse animum audacem et vere Britannicum praestitit. Ante oculos principis ipsius collocatus “Rex sum” inquit “et a regibus claris oriundus: fuerunt mihi viri, equi, arma. Non mirum est si contra vos Romanos pro libertate pugnavi. Vos toti orbi terrarum imperitandi cupidi estis; sed nobis Britannis non mos est servitutem tolerare. Mortem non formido.” Tum princeps propter admirationem tantae audaciae veniam libertatemque Caractaco ipsi et uxori fratribusque eius dedit. Sic Tacitus in capite septimo et tricesimo libri duodecimi Annalium narrat.
(ille, illa, illud)
7. Anno post Christum natum primo et sexagesimo Britanni rebellaverunt. Suetonius Paulinus, unus ex ducibus Neronis, quinti principis. Romanorum, Britanniae tum praeerat. Ille in Monam insulam penetravit, ubi magnum numerum Druidarum trucidavit, et fana eorum vastavit. Sed dum ille in Cambria abest, Iceni cum Cassis et Trinobantibus aliisque gentibus Britannicis se contra Romanos consociant. Non mirum est si Britanni coloniam illam Camulodunum, ubi veterani illi Romani collocati erant, non amabant. Nam veterani eos omnibus iniuriis vexabant. Uxores liberosque eorum in servitutem deportabant. Viros ipsos ignavos et servos vocabant. Oppidum iam viis et aedificiis Romanis ornaverant, sed muris non firmaverant. Inter illa aedificia templum “Divi Claudii” erat; nam principem mortuum Romani pro deo adorabant. Et in illo templo simulacrum Victoriae collocatum erat.
8. Itaque Boadicea, regina illa audax Icenorum, inter ordines Britannicos in essedo suo equitans, Britannos suos ad rebellionem incitavit. “Auscultate” inquit “Iceni et Cassi; auscultate Coritani, Trinobantes! Di nostri nobis victoriam, illis cladem mortemque parant! Ecce, colonia Camulodunum defensoribus nudata est! Copiae Romanae in finibus Ordovicum longe absunt, ubi fana Druidarum vastant. Coloniam illam, ubi pauci tantum veterani cum uxoribus liberisque suis habitant, facile erit expugnare. Illos nulla patria ad virtutem incitat; nos patria et penates, nos libertas ad arma vocat. Atque di ipsi nobis omen victoriae et imperii dederunt. Nam simulacrum illud Victoriae praecipitaverunt. Et Druidae alia portenta nuntiant. Terrae adhuc ignotae Britannis aliquando subiectae erunt. Ubi Caesares numquam steterunt, ibi filii nostri vel filii filiorum imperitabunt. Vos coloniam illam crudelem expugnate! Templum dei illius falsi cremate! Viros, feminas, liberos trucidate! Illud est consilium feminae. Num vos viri minus fortes eritis?”
† 9. Britanni ad arma volant. Coloniam Camulodunum expugnant; templum illud Claudii, ubi veterani se occultaverant, cremant. Interea Suetonius ex insula Mona cum decem milibus virorum ad Tamesam properavit. Nam Londinium, quamquam nondum colonia Romana erat, tamen iam tum copia mercatorum et navigiorum celebre erat. Sic Tacitus in capite tertio et tricesimo libri quarti decimi Annalium affirmiat. Sed urbem ex clade servare non poterat. Britanni Londinium et Verulamium oppugnant, septuaginta milia, Romanorum trucidant, ingentem praedam captant. Suetonius suos prope silvam collocaverat, et se ad proelium parabat. Britanni Romanos numero virorum multum superabant, et exspectatione victoriae triumphabant. Sed pauci illi Romani magnam victoriam reportaverunt; Britanni contra legiones Romanas stare non poterant, quia Romani eos pondere armorum et scientia belli multum superabant. In illo proelio Romani octoginta milia virorum et feminarum trucidaverunt; nam Britanni feminas suas in vehiculis apportaverant, proelii spectandi causa. Boadicea ipsa se morti dedit.
(hic, haec, hoc.)
10. Hic fuit finis rebellionis Boadiceae. Sed Romani nondum totam insulam pacaverant. Nam Britannia provincia turbulenta erat, ut Tacitus affirmat; et Britanni occidentales et septentrionales victoriam Romanorum adhuc retardabant. Totam insulam pacare consilium erat Vespasiani, noni principis Romanorum. Itaque anno duodeoctogesimo post Christum natum Iulio Agricolae summum imperium legionum Britannicarum mandavit. Huius viri clari vitam Tacitus narravit. Uxor Taciti filia Agricolae erat. Hunc virum Tacitus magnopere amabat, et memoriam eius monumento pulchro consecravit: monumentum est liber ille de vita eius. Vir iustus, humanus, clemens erat, si testimonium Taciti verum est.
11. Primo anno imperii sui Agricola in Cambria bellavit, ubi magnam victoriam ab Ordovicibus reportavit. Hanc gentem fere totam trucidavit, si Tacitus vera affirmat. Tum insulam Monam occupavit. Naves ei deerant; sed sub signis Romanis nonnullae cohortes Batavorum militabant. Hi periti erant natandi, et trans fretum nataverunt. Tertio anno Agricola contra Brigantes aliasque gentes septentrionales Britanniae bellavit. Sexto anno classem comparavit. Dum haec oram maritimam Caledoniae explorat, ipse cum copiis pedestribus et equestribus per Devam et Luguvallium in Caledoniam usque ad Clotam et Bodotriam penetrat. Totam regionem castellis firmat. Sed Caledonii trans Clotam et Bodotriam, velut in alteram insulam, se congregant. Proximo anno Romani in partes interiores Caledoniae penetrent. Ibi, prope Montem Graupium, dux Caledonius, Galgacus vel Calgacus nomine, suos ad proelium his verbis incitat.
12. “Haec pugna, ut spero, causa, libertatis perpetuae toti Britanniae erit. Nobis Caledonibus servitus adhuc ignota est. Hi montes, hae silvae, haec maria nobis libertatem dederunt. Sed nunc in hunc angulum remotum Britanniae Romani penetraverunt. Adsunt, velut lupi saevi; nec Oriens nec Occidens eos satiavit. Ne mare quidem nostrum a periculo classis, Romanae tutum est. Terra marique hanc insulam oppugnant. Itaque nullam veniam exspectate, si illi in hoc proelio victoriam reportaverint. Vos ipsos et uxores liberosque vestros trucidabunt vel in servitutem deportabunt; et cum totam terram vastaverint, solitudinem pacem vocabunt. Sed nondum ‘pacata’ est haec Caledonia. Iceni et Trinobantes Coloniam Romanam expugnaverunt et cremaverunt. Femina facinoris illius praeclari dux erat. Num vos, viri Caledonii, minus fortes eritis? Hodie pacem illam Romanam a vobis ipsis et uxoribus liberisque vestris propulsate. Patria ipsa vos ad pugnam et victoriam vocat!”
† 13. Interea Agricola quoque suos in hunc modum ad proelium incitat. “Hic septimus est annus, milites, postquam Ordovices debellavistis. Hodie a Caledonibus victoriam reportate. Hi se in silvis montibusque suis adhuc occultaverunt; hos, homines ignavos, facile in fugam dabitis.” Et signum pugnandi dedit. Tres legiones Romanae et undecim milia auxiliorum in campo lato stabant: Caledones in collibus suos collocaverant. Primo Caledones missilia Romanorum vitabant. Et ipsi multa missilia in Romanos iactabant. Sed tandem cohortes illae Batavorum ad colles appropinquaverunt, et Caledones ex loco propulsaverunt. Nam hi iustum proelium tolerare non poterant. Interea equites auxiliorum eos velut indagine circumdederant. Decem milia trucidaverunt vel vulneraverunt. Nonnulli ex Caledonibus uxores liberosque suos ipsi morti dederunt. Nox finis fuit trucidationis. Postridie atrox spectaculum erat: corpora inhumata, casae crematae, silentium, solitudo.
(Comparatives of Adjectives.)
14. Postquam hoc caput in vita Agricolae lectitavimus, patruus meus “Haec narrat Tacitus ipse” inquit: “sed si testimonium eius verum est, nullus victor Romanus humanior, nullus clementior fuit quam Iulius Agricola. Nulla autem provincia turbulentior fuerat quam Britannia. Nulli hostes Romanorum fortiores, nulli audaciores fuerant quam Britanni et Caledones et gentes Cambriae. Quis ex omnibus Romanis se iustiorem in hostes debellatos praestitit, quis clementiorem, quis minus saevum et crudelem, quam Agricola? Sed quid inhumanius, quid saevius est quam bellum? Atque nulli hostes in bello crudeliores fuerunt quam Romani. Nihil minus clemens erat quam hostes debellatos in servitutem deportare. Nam mors pulchra minus misera est quam servitus. Omnibus hominibus vita cara est; sed viris liberis libertas carior est quam vita. Atque nulli homines unquam acriores defensores libertatis suae fuerunt quam Britanni. Nihil pulchrius existimabant quam libertatem, nihil miserius quam servitutem.”
(Superlatives of Adjectives.)
15. “Omnia bella saeva et inhumana sunt. Omnium autem bellorum saevissima et inhumanissima fuerunt bella illa temporibus antiquis contra gentes barbaras pugnata. Romani hostes crudelissimi plerumque fuerunt. Sed quid utilius fuit toti orbi terrarum quam imperium Romanum? Et imperio Romano nullum maius periculum erat quam rebelliones populorum barbarorum. Pax illa Romana etiam populis subiectis utilissima fuit. Homines feros et inhumanos a studio bellandi ad vitam humaniorem et ad litteras, artes, scientias revocavit. Romani Britanniam viis optimis et aedificiis pulcherrimis celeberrimisque, templis, basilicis, foris, villis, ludis litterariis, ornaverunt. In ludis litterariis filii principum Britannicorum linguae Latinae operam dabant. Itaque Britanni iram iniuriasque suas paulatim oblivioni dabant. Libertatis suae defensores fortissimi et acerrimi fuerant. Sed tributum Romanum tolerabant, si iniuriae aberant. Multae hodie exstant in Britannia reliquiae aedificiorum illorum Romanorum. Callevae Atrebatum reliquias pulcherrimas basilicae; fori, templi, amphitheatri, balnearum, murorum spectavi; et in insula Vecti exstant pavimenta tessellata villae Romanae, primo saeculo post Christum natum aedificatae. Sed iam ante tempora Agricolae nonnullae ex gentibus Britannicis mediocriter humanae fuerant. Incolas Cantii Caesar in libro quinto Belli Gallici ‘omnium Britannorum humanissimos’ vocat.”
(Passive Voice of 1st Conjugation—Present, Past Imperf., Future.)
16. Medius erat mensis September cum patruus meus haec de Britannia Romana explicavit. Marcus et Alexander tum aderant: nam pridie Dubris adventaverant et apud nos pernoctaverant. Et patruo meo necesse erat eis de rebellione Galgaci et Caledonum narrare. Nam historia patriae suae magnopere delectantur. Tum ille “Nonne recte” inquit “Agricola a Tacito laudatur? Nam ab aliis imperatoribus Romanis oppida expugnabantur, agri vastabantur, nationes barbarae debellabantur; sed Agricola Britannos non solum debellavit sed etiam ad vitam humaniorem revocavit.” Et Alexander “Magnopere delector” inquit “si victor iustus et clemens fuit. Sed num hic vir omnia illa aedificia Romana aedificavit?” Et ille “Britannia per quattuor saecula aedificiis Romanis ornabatur. Multae ex illis reliquiis posterioris aetatis sunt.”
17. Tum Marcus “Num filii principum Britannicorum studio linguae Latinae delectabantur?” inquit. Et ille “Filii Britannorum antiquorum animo acri et impigro erant; linguae Latinae libenter operam dabant. Agricola eos aptiores esse ad studia litterarum affirmabat quam Gallorum pueros. Et Martialis, poeta Romanus illius aetatis, Britannos carmina sua cantavisse affirmat. Vos hodierni pila et folle delectamini.” Et ego “Nonne tu ipse, patrue mi patruissime, corporis certaminibus delectaris? Magna est scientia pilam dextra laevaque captare.” Et ille “Adulescentulus” inquit “illa scientia satis delectabor.” Nos cachinnamus. Nam patruus meus ludo trigonali magnopere delectatur. Tu, mi patrue, huius ludi peritissimus es:
Nec tibi mobilitas minor est, si forte volantem
Aut geminare pilam iuvat aut revocare cadentem
ut est apud poetam Romanum. Mutato nomine de te, patrue, fabula narratur.
(Questions and Exclamations.)
† 18. Postridie inter ientaculum amita mea “Caelum hodie serenissimum est” inquit: “cur non Rutupias hodie ambulatis?” Et ego “Cur non tu quoque, amita, et Lydia nobiscum ambulatis?” “Nimis longa est via” inquit. Sed patruus meus “Vehiculo commeare potestis. Quota hora nunc est?” Et illa “Nondum tertia hora est.” Tum ille “Quinta hora in viam vos date: ante nos Rutupias adventabitis. Cum ruinas castelli spectaverimus, omnes in vehiculo una domum properabimus.” Tum Lydia “Quantopere delectabor si ruinas Castelli Rutupini aliquando spectare potero!” Et amitae meae propositum gratissimum erat. “Sed nonne melius erit” inquit “in castello cenare? Nam sic non necesse erit domum festinare.” Tum nos pueri exclamavimus: “Euge optime! prandium nobiscum portabimus; post prandium ruinas castelli visitabimus. Deinde in castello cenabimus. Sic erit!” Et amita mea “Quando in viam vos dabitis?” inquit. Et nos “Statim sine mora” inquimus.
(qui, quae, quod and quis, quid—in questions.)
19. Inter viam Marcus patruum meum de victoria illa a Caledonibus reportata interrogavit.
Marcus.—Quis fuit ille Galgacus? Num rex antiquus Scotorum fuit?
Patruus meus—Nulli Scoti eo tempore in Caledonia erant. Nondum in Caledoniam migraverant.
M.—Quid igitur erat nomen incolarum Caledoniae, si non Scoti erant?
P.—Caledonia eo tempore a Pictis aliisque gentibus Caledoniis habitabatur.
M.—Qui erant Picti?
P.—Difficilis est quaestio. De origine Pictorum viri docti disputant.
M.—Quo tempore Scoti in Caledoniam migraverunt?
P.—Quinto saeculo post Christum natum.
M.—Qua ex terra migraverunt?
P.—Ex Hibernia eos in Caledoniam migravisse scriptores historici affirmant.
M.—Quem igitur primum regem: Scotorum fuisse affirmant?
P.—Fergus primus rex Scotorum nominatur.
M.—Cuius partis Caledoniae rex fuit?
P.—Partis meridianae.
M.—Itaque, Galgacus fortasse Pictus fuit.
P.—Fortasse; sed nihil de eo notum est.
(qui, quae, quod—in clauses which are not questions.)
20. Tum Alexander “Caledonia” inquit “ut spero, nunquam subiecta fuit Romanis: nam maiores mei ex Caledonia oriundi sunt.” Nos cachinnamus. Et patruus meus “Caledones per quattuor illa saecula saepe rebellaverunt, et Romanos bello vexaverunt. Itaque necesse fuit Hadriano, qui secundo saeculo post Christum natum princeps Romanorum fuit, magnum illud vallum inter Luguvalium et Pontem Aelium vel Segedunum aedificare; cuius reliquiae hodie spectantur. Et Antoninus Pius, qui post eum princeps fuit, alterum vallum in ipsa Caledonia inter Clotam et Bodotriam aedificavit: cui nomen hodiernum est Graham’s Dyke. Initio tertii saeculi Septimius Severus, quem Romani paucis annis ante principem creaverant, maximam expeditionem contra Caledones comparavit; postea autem ipse aegrotavit et Eburaci exspiravit. Quo anno quinquaginta milia Romanorum a Caledonibus trucidata fuisse narrantur.” Tum Alexander exclamat “Euge, optime! O si sic omnes!”
† 21. Et patruus meus “Tune, Alexander” inquit “Pictus es?” Et ille “Scotus sum” inquit. Et patruus meus “Sed non Celtica origine es: nam nomen tuum et fratris tui Germanicum est. Picti et Scoti illi qui in Caledoniam migraverunt Celtae erant.” Et ille “Nonne toti insulae nostrae nomen est Britanniae? Nonne omnes Britanni sumus? Et patruus meus”Ita est” inquit; “nomen Britanniae a Britannis oriundum est. Sed nos ipsi ex multis et diversis nationibus oriundi sumus. Maxima pars Anglorum et Scotorum hodiernorum Germanica origine sunt.” Tum ego “Parentes mei” inquam “Celtica origine sunt; nam nomen nostrum Celticum est.” Sed patruus meus “Tu, Antoni, in Africa Meridiana natus es; itaque Africanus es!” Et ego “Africa Meridiana pars imperii Britannici est; itaque Britannus sum.” Et ille “Ita est” inquit; “ubi libertas, ibi patria est.”
(Second Conjugation—Present, Past Imperfect, Future, Active.)
22. Sed iam prope finem ambulationis nostrae eramus, cum Alexander “Ecce, Rutupias video!” inquit. Et castellum non procul aberat. Amita mea et Lydia, quae ante nos adventaverant, cum nos vident, “Salvete!” inquiunt; “gaudemus quod ad tempus adestis. Sed nonne fatigati estis?” Et patruus meus sic respondet: “Bene nos habemus. Sed nos non pigebit hic paulum sedere et prandio nos recreare. Hinc castellum in oculis habebimus. Videtisne ruinas? Ut aetas omnia delet!” Illae rident; nam revera fatigati eramus. Castellum Rutupinum, tertio saeculo a Romanis aedificatum, in promunturio litoris situm est. Hodie procul a mari iacet; sed temporibus Romanorum totus campus, qui nunc inter castellum et oram maritimam iacet, pars maris erat. Post prandium ad castellum ipsum ambulavimus. Ruinae praeclarae sunt. Pars murorum lateribus Romanis aedificata est; sed multis locis deleti sunt. Murus qui ad septentriones spectat quadringentos quadraginta pedes longus est, viginti vel triginta pedes altus. Sed quondam maiorem altitudinem habebat; nam fundamenta murorum alte sub terra iacent. In angulis murorum fundamenta turrium vides.
(Fourth Declension and Passives of Second Conjugation.)
23. Temporibus antiquis portus celeber hic erat, cui nomen erat Portui Rutupino; naves ex Gallia in Britanniam navigantes ad hunc portum plerumque applicabantur. Nam omnium portuum Britannicorum hic optimus erat. Castelum in litore portus stabat. Intra muros castelli est area lata. In media area fundamentum aedificii antiqui vides, quod formam crucis habet. Hodie ‘Crux Sancti Augustini’ vocatur, sed temporibus Romanis fundamentum phari erat, ut custos castelli affirmavit. Sub hac cruce est aedificium subterraneum, quattuor et quadraginta passus longum; quod intravimus. Cereos in manu tenebamus, quos custos dederat; nam locus obscurus erat. Ab hoc aedificio cuniculus, in formam quadratam excavatus, sub magnam partem areae pertinet. Dum per cuniculum ambulamus, amita mea “Cui erat usui hic cuniculus?” inquit. Et custos sic respondet: “Piget me quod de usu cuniculi nihil affirmare possum. Usui fortasse erat, si castellum obsidebatur: ecce puteus altus, ex a quo aqua praeberi poterat.” Postquam haec spectavimus, iterum circum muros ambulavimus, Dum ad dextrum cornu castelli stamus, patruus meus nobis reliquias amphitheatri Romani monstravit, quod non procul aberat. Magna multitudo nummorum Romanorum in castello servantur; ex quibus unum mihi custos venumdedit. Tum custodem valere iubemus, et ad cenam properamus.
(Second Conjugation—Perfect Stem, Active.)
24. Inter cenam nos pueri “Quis hoc castellum delevit?” inquimus. Et patruus meus “De fortuna castelli nihil constat” inquit; “aetas fortasse muros delevit. Sed vos mihi respondete. Cuius nomen hic praecipuo honore habetur?” Aqua haerebat: nihil habuimus respondere. Et amita mea “Nonne memoria tenetis?” inquit. Tum Lydia, quae librum de historia Anglica in manibus nuper habuerat, “Angli et Saxones” inquit “in hunc angulum Cantii cursum tenuerunt.” Et ille “Verum est” inquit; “nam anno quadringentesimo quadragesimo nono Hengistus et Horsa ad insulam Tanatim, quae tum revera insula erat, naves suas applicaverunt. Locus ipse duo tantum vel tria passuum a castello Rutupino iacet.” Tum illa “Nonne ab angulo Cantii Angli nomen suum habuerunt?” Nos pueri risimus. Sed amita mea “Sic nuper affirmavit vir doctus. Atque nomen ipsum Cantii nihil aliud significat quam promunturium vel angulum.” Tum patruus meus “Sed Tacitus populum Germaniae Inferioris commemorat qui nomen habebat Anglorum; pars Sueborum erant.” Et Lydia “Fortasse in angulo Germaniae habitabant” inquit. Et ille “In paeninsula Cimbrica revera habitavisse affirmantur; et duo illa verba ‘angulus’ et ‘Cantium’ Germanica sunt.”
† 25. “Sed de Hengisto et Horsa” inquit “non cogitabam cum interrogavi. Quis alius vir clarus hic praecipuo honore habetur?” Aqua iterum haesit: nos nihil respondimus. Sed ille “Abhinc annos duos saecula tredecim fuerant, ex quo Sanctus Augustinus, nuntius verbi divini, cum parva manu ministrorum fidorum huc cursum tenuit. Nam anno quingentesimio nonagesimo septimo post Christum natum Gregorius Primus, pontifex Romanus, Augustinum notitiam Dei veri in Anglia docere iusserat. Itaque Augustinus ex Gallia in Britanniam navigavit, et navem suam ad insulam Tanatim applicavit. Eo tempore Aedilberctus rex Cantii erat, qui uxorem Christianam, nomine Berctam, habebat, filiam regis Francorum. Itaque rex Christianis benignus fuit, atque Duroverni, in capite regni sui, eis domum praebuit.”
† 26. Tum amita mea: “Sed antequam rex Christianis domum praebuit, sermonem cum eis habuit, dum in clivo gramineo sedebant, unde urbem Durovernum procul videre poterant. Vel, ut nonnulli libri historici affirmant, Christiani ad ipsos muros Casteli Rutupini navem suam applicaverant, et per fenestram castelli cum rege sermonem habuerunt. Nam eo tempore aqua portus Rutupini usque ad muros castelli pertinebat. Rex Christianis in hunc modum respondisse narratur. Pulchra sunt verba et promissa vestra; sed nova sunt et incerta; nec deos antiquos, quos per multos annos ego et populus meus adovavimus, oblivioni dare possumus. Sed, quia ex terra peregrina huc cursum tenuistis, et in animo habetis ea docere quae vera esse existimatis, non prohibebo vos in regno meo manere et notitiam Dei vestri docere. Itaque domum vobis Duroverni praebebo. Et basilicam Sancti Martini eis dedit.”
(Perfect, Pluperfect and Future Perfect Passive—how expressed.)
27. Tum nos “Christiani igitur fuerant in Britannia iam ante adventum Sancti Augustini?” inquimus. Et ille “Fuerant” inquit; “nam basilicae a Christianis Britannicis iam temporibus Romanis aedificatae erant, quarum reliquias vos Dubris vidistis et ego Callevae vidi. Post principatum Neronis multi Christiani in imperio Romano fuerunt; nam anno primo et sexagesimo post Christum natum Sanctus Paulus Romam captivus deportatus est. Et uxor illius Auli Plautii, qui iam aetate principis Claudii Britanniae praefuit, Christiana fuisse exis- timatur. Nam ‘superstitionis peregrinae’ accusata est. Nomen ei fuit Pomponiae Graecinae. Sed Angli et Saxones, qui multos deos adorabant, basilicas Christianas plerumque deleverant. Basilica autem Sancti Martini, quae Duroverni erat, non omnino deleta erat. Durovernum igitur intraverunt nuntii illi verbi divini, crucem argenteam et simulacrum Christi in manibus tenentes, et carmen sacrum cantantes: Iram tuam ab hac urbe et a domo tua sancta remove, o Deus; quia peccavimus: alleluia! Sic Beda, vir venerabilis, narrat.”
(Fifth Declension.)
28. Et amita mea: “Cur non illud in memoriam revocas, quod animum pontificis illius Gregorii misericordia Anglorum commoverat? Nam multis annis ante in foro Romano quondam fuit; cum pueros nonnullos facie pulchra, oculis caeruleis, capilis flavis vidit. Misericordia commotus est: nam illi pueri servi erant et venumdabantur. Itaque mercatores, quorum in manu pueri erant, sic inter- rogavit:”Quae est patria eorum?” inquit. Et mercatores “Ex Anglia sunt” inquiunt, “cuius incolae huius faciei sunt.” Tum Gregorius “Num Christiani sunt?” “Non sunt” inquiunt. Et ille “Heu!” inquit; “quam pulchra est facies eorum?” quos Rex Tenebrarum ministros habet!” Deinde alia interrogavit: “Quid est nomen gentis eorum?” inquit. Responderunt eos esse Anglos. Et ille “Recte!” inquit; “nam angelicam faciem habent: non Anglos sed Angelos eos vocari oportet. Sed quid est nomen illius partis Angliae in qua habitabant?” “Deira vocatur, quae pars Northumbriae est” inquiunt. Sed ille “Recte!” inquit; “nam de ira Dei ad fidem revocandi sunt.” Postremo “Quis est rex illius partis Angliae?” inquit. “Aella vocatur” inquiunt. Tum “Alleluia!” inquit; “nam dies adventat cum carmen omnium carminum optimum in Anglia cantabitur!”
† 29. Sed finis diei illius belli iam adventabat et necesse erat domum properare. Intra semihoram vehiculum paratum erat, et in viam nos dedimus. Dum in vehiculo sedebamus, muros castelli luna plena illustratos vidimus. Pulchrum erat spectaculum. Mox domi eramus. Nos pueri longo di fatigati et semisomni eramus. “Non pigebit vos” inquit amita mea “ad lectum properare?”” Ea nocte Marcus et Alexander apud nos manserunt. Postridie Dubras redambulaverunt.
† 30. Hodie iam quinque dies post Idus Septembres elapsi sunt, et dies ille ater appropinquat qui ultimus feriarum erit. Omnium dierum ille tristissimus est qui finis est feriarum. Nam triste est verbum ‘vale,’ cum scholae instant. Intra paucos dies patruum meum et amitam meam et Lydiam valere iubebo. Quam bellae fuerunt feriae a mane usque ad vesperum! Quae mutatio rerum instat! Pauci erunt dies feriati, multi profesti.
Ille profestus erit, per quem tria verba silentur:
Et qui festus erit, mane profestus erat.
Nam tribus illis verbis tres res significantur quae pueris carissimae sunt—pila, follis, trigon.
COMMENTARII DE VITA MEA AD VENTAM BELGARUM ANNIS MDCCCXCIX ET MDCCCC.
(Recapitulation of Verbs.)
† 31. Kalendae sunt hodie Octobres. Apud magistrum meum iam septem dies sum. Qui, cum me vidit, “Salve” inquit; “ut vales? Fueruntne tibi feriae prosperae?” Et ego “Satis recte” inquam. Et ille “Ubi fuisti per ferias?” “In Cantio fui” inquam “apud patruum meum, qui te salvere iubet.” “Num quid novi” inquit “inter ferias vidisti?” “Castellum Rutupinum” inquam “vidi: mecum una fuerunt Marcus et Alexander.” “Recte” inquit; “num ostreas illic natas gustavistis?” “Nullas gustavimus” inquam; “sed cur interrogas?” “Quia temporibus antiquis ostreae Rutupinae praeclarae fuerunt” inquit. Et ego ridens “Piget me” inquam “quod mihi ante hunc diem nihil de re notum fuit.” Tum ille “Num pater tuus” inquit “tibi ex Africa Meridiana litteras nuper dedit?” “Non dedit” inquam. Et ille “Magna discordia est” inquit “inter Ministrum nostrum qui Coloniis praeest et Patruum Paulum, ut vocatur, cui cognomen est Krüger: is praefectus est Reipublicae Africanae Batavorum.”
(Third Conjugation—Present, Active and Passive.)
32. Tum ego “Quae est causa, quaeso, discordiae?” Et ille “Longum est dicere. Sed inter Britannos et colonos Batavos qui regionem trans Vahalem sitam colunt, multae fuerunt causae discordiarum. Nunc de peregrinis, qui Rempublicam Africanam incolunt, disputatur. De hac re litterae a Ministro nostro ad Patruum Paulum et ab hoc ad illum iam per multos menses mittuntur. Sed aquam perdimus: currit hora. Patruus Paulus in hunc modum scribit: ‘Peregrinos illos?’ inquit ‘in civitatem non admitto, quia nimis multi sunt, et quia non boni cives erunt’ Et re vera plures sunt numero quam cives Batavi. ‘Tantam multitudinem’ inquit ‘in qua sunt non solum Britanni sed etiam Americani, Germani, Francogalli, Helvetii, Iudaei, ceteri, in civitatem admittere non possum.’ Sed Minister noster sic dicit: ‘Oportet eos admitti: nam nos Britanni peregrinos, qui in Coloniam nostram migrant, omnes in civitatem admittimus. Cur igitur Britanni qui in rempublicam vestram migrant in civitatem non admittuntur?’ Sed Patruus Paulus ‘Haec omnia ad Britanniam non pertinent,’ inquit: ‘Britannos res suas curare oportet.’ Difficilis est quaestio. Sed maxima causa irae est quod Batavi peregrinos iniuriis contumeliisque vexant; ignavos vocant, quibus usus armorum denegatus est.”
(Third Conjugation—Past Imperfect, Active and Passive.)
33. Postridie nos pueri, qui classis quartae discipuli sumus, magistrum de origine Reipublicae Africanae Batavorum interrogavimus. “Qui sunt illi coloni?” inquimus; “quid significat nomen ipsum Boer?” Et ille “Coloni illi Africani” inquit “originem suam a Batavis Europaeis ducunt. Nomen Boer lingua Batava nihil aliud significat quam ‘agricolam’ vel ‘colonum’. Caesar ‘insulam Batavorum’ in libro quarto Belli Gallici commemorat. Ea insula inter Rhenum et Vahalem iacebat: nam Rhenus, ubi in Oceanum influebat, in duo flumina dividebatur, sicut nunc quoque dividitur, quorum unum Vahalis nominabatur. Insulae quae inter haec flumina iacebant ‘a nationibus feris barbarisque’ incolebantur, ut Caesar dicit. Martialis, poeta Romanus, eos homines magnis et robustis membris, capillis flavis vel rufis fuisse dicit. Tacitus Batavos omnium nationum Germaniae Inferioris fortissimos fuisse dicit; ex interioribus partibus Germaniae propter discordiam domesticam migraverant. Insula eorum pars imperii Romani erat; sed Batavi acerrimi defensores libertatis suae fuerunt. Tributum Romanum non tolerabant.”
(Imperative Active of the Third Conjugation.)
34. “Itaque, ut Tacitus dicit, ‘manebat honor et antiquae societatis insigne.’ Vos pueri capita undetricesimum Germaniae et duodecimum libri quarti Historiarum legite. In usum proeliorum reservabantur, et in exercitibus Romanis militabant. Periti erant natandi. Cohors Batavorum, quae in exercitu Agricolae militabat, quondam trans fretum in Monam insulam natavit.
† Nos Britanni quoque originem nostram praecipue a populis Germanicis ducimus: nam Angli et Saxones, qui quinto saeculo in Britanniam infundebantur, nationes Germaniae Inferioris erant. Et iam ante tempora C. Iuli Caesaris multi Germani in Britanniam meridianam migraverant: nam Belgas Germanica origine fuisse Caesar dicit, et a Belgis Venta Belgarum nomen suum ducit. Itaque nos Britanni cognati sumus colonorum Batavorum. Origine et nos et illi Germani sumus: animo quoque germanos esse nos oportet. Nam nomen Germanorum nihil aliud significat quam ‘fratres.’ Multum valet communio sanguinis.”
† 35. “Batavi, qui regionem trans Vahalem sitam incolunt, Coloniam nostram Africanam quondam incolebant. Sed abhinc annos quinque et sexaginta magna discordia erat; et Batavi trans flumen illud Africanum migraverunt, quod ex flumine Europaeo Vahalem nominaverunt, et novam rempublicam sub principatu et patrocinio Britannico condiderunt, cui nomen Reipublicae Africanae dederunt. Ex quo tempore multae discordiae fuerunt inter nos et illos colonos. Abhinc annos duodeviginti bellum fuit, in quo Batavi victoriam a parvo exercitu Britannico in colle Maiuba reportaverunt. Qua ex re magnos sibi spiritus in re militari sumunt. Dicunt se Britannos bello vincere et in mare pellere posse. Haec somnia sunt; sed periculum est belli domestici. Nam multi ex Batavis qui Coloniam nostram incolunt novis rebus student. Scoietatem quandam condiderunt cui nomen est Societati Africanae; cuius consilium est omnes Batavos qui Africam Meridianam incolunt in unam Rempublicam Batavaram consociare. Nobis Britannis necesse est principatum. nostrum totius Africae Meridianae obtinere, et imperium Britannicum, tantis laboribus conditum, defendere.”
(Third Conjugation—Future, Active and Passive.)
36. Magnum periculum belli esse magister noster dicit. “In litteris” inquit “quas praefectus Britannicus nuper ex Terra Natali dedit, Batavi magnas copias conscribere nuntiantur. Nos duodecim tantum milia militum in Terra Natali habemus; in exercitu Batavorum multo plures sunt. Copias maiores mox mittemus, coloniae defendendae causa; sed si Batavi exercitum suum in Terram Natalem ducent, quid prohibebit eos totam coloniam percurrere, dum copiae nostrae in mari erunt? Magnum exercitum in India habemus; sed is ad hoc bellum non mittetur.” Sic dicit magister noster. Sed nos pueri bellum non formidamus. Colonias nostras ‘robur et aes triplex’ navium longarum Britannicarum defendet. ‘Etiam atque etiam pugnabimus et vincemus’ ut est in carmine nostro Anglico. Britannia est domina undarum. Si bellum erit, pater meus ex Colonia litteras ad me mox mittet, ut spero. Litteras quas scribet ad patruum meum mittam; nam eas libenter leget. Postea has et alias litteras colligam et in commentarios meos exscribam. En litterarum ipsarum exemplum!
(Third Conjugation—Perfect Stems Active, formed with s.)
37. PATRUUS ANTONIO SUO SALUTEM DICIT. Si vales, bene est; ego valeo. Ex Africa semper aliquid novi! Sic dicebant Graeci, et hodie quoque verum est. Nam Batavi summa audacia ad nos litteras ultimas miserunt, in quibus bellum nobis indixerunt, nisi copias nostras, quae in coloniis nostris Africanis quaeque adhuc in mari sunt, intra diem deduxerimus. O audaciam singularem Stephani Joannis Pauli, qui praefectus Reipublicae Africanae est! Nos nihil respondebimus; nullas copias deducemus; immo maiores mittemus. Quae est causa tantae audaciae, tantae stultitiae? Sed bellum non parvum erit. Batavi sexaginta milia virorum habebunt. Nam Orangia, cui nomen est Liberae Civitati, se cum Republica Africana consociavit, et magnam multitudinem virorum ad bellum promisit. Mirum est quod haec civitas nobis bellum indixit. Nam nulla causa discordiae est inter nos et Orangiam. Amita tua tibi multam salutem dicit. Cura te diligenter. Vale. Die quinto ante Idus Octobres scripsi.
(Third Conjugation—Perfect Stems Active, formed without any suffix.)
38. PATER FILIO SUO SALUTEM PLURIMAM DICIT.8 Si vales, bene est; ego et mater tua valemus.
‘Africa terribili tremit horrida terra tumultu.’
Num versum illum poetae antiqui legisti? Hodie quoque dici potest. Duobus in proeliis hostes vicimus, et Terram Natalem, ut poteramus, defendimus. Primam victoriam die tertio decimo ante Kalendas Novembres ad Collem Talanam reportavimus, qui in angulo Terrae Natalis situs est. Hostes copias suas in collem collegerant; sed duae cohortes Hibernicae et una Anglica impigre procucurrerunt et hostes ex colle pepulerunt. Sed legatus Britannicus, graviter vulneratus, post proelium exspiravit. Postridie alter exercitus Britannicus hostes ad Saltum Cervinum, inter Collem Talanam et Castra Mariana situm, vicit. Batavi tum quoque in montibus stabant; per totum diem et nostri et hostes fortissime pugnaverunt; sub vesperum tres cohortes Anglorum et Scotorum una cum manu equitum Africanorum levis armaturae montes ascenderunt et hostes in fugam dederunt. Batavi duo tormenta amiserunt una cum vexillo in quo erat insigne Reipublicae Batavae Consociatae. Vale, mi carissime, et scribe mox ad nos. Haec ex Colonia die septimo ante Kalendas Novembres scripsi.
(Third Conjugation—Perfect, Pluperfect, Fut. Perf., Passive.)
39. PATER FILIO SUO SALUTEM.9 S.V.B.E.E.V. Has litteras, mi fili, non libenter leges. Nam de fortuna mutata dicam. Nostri post victorias illas, de quibus in prioribus litteris scripsi, loca obtinere non poterant. Itaque copiae nostrae reductae sunt et circum Castra Mariana collectae; ubi die tricesimo mensis Octobris proelium ante oppidum commissum est. Quo in proelio nostri laboraverunt. Sed opportune accidit quod nonnulla tormenta navalia, quae classiarii nostri in ipso tempore apportaverant, nostris auxilio fuerunt. Post proelium autem magnum incommodum nuntiatum est. Nam proxima nocte duae cohortes nostrorum in collem, qui ad septentriones situs est, missae erant, loci occupandi causa. Sed in itinere mulis, qui tormenta nostra trahebant, terror subito incidit, et omnes velut furore acti in fugam se dederunt, arma virosque in tenebris praecipitantes. Postridie mane nostri se in loco iniquo esse viderunt: ab hostibus undique circumdati erant. Fortiter sed frustra se defenderunt, et tandem coacti sunt se dedere. Haec Nonis Novembribus scripsi.
(Fourth Conjugation—Present, Active and Passive.)
40. Hodie dies est tertius mensis Novembris. Nos pueri multa de bello audimus. Veniunt fere cotidie litterae ab amicis nostris, quae magno studio leguntur et custodiuntur. Magnopere nos delectat de ‘Militibus Reginae’ audire et cantare. Hodie magister noster, postquam in scholam venit “Audite, pueri,” inquit “quod in actis diurnis legi. Batavi copias nostras circumdederunt. Castra Mariana duodecim milia nostrorum custodiunt. Sed non facile erit oppidum munire. In campo iacet, quem colles undique circumdant. In collibus Batavi tormenta sua magna posuerunt, unde missilia omnis generis in oppidum effundere poterunt. Numero nostros multum superant. Sed quinquaginta milia virorum in Africam Meridianam nuper emisimus.”
(Fourth Conjugation—Past Imperfect and Future, Active and Passive.)
41. “Sed cur non multo ante” inquit “bellum paravimus? Nam proverbium est ‘in pace bellum para.’’ Crebri nuntii de periculo belli veniebant. Batavos enim bellum per multos annos parare audiebamus: urbes suas muniebant, milites ex omnibus partibus Europae conscribebant. Sed nos nihil paravimus. Nesciebamus enim periculum verum esse. Nunc scimus: sed num sero scimus? Magnum exercitum nuper emisimus: sed quando in Africam Meridianam adveniet ? Num ante adventum exercitus nostri de aliis victoriis Batavorum audiemus? Quis Terram Natalem a Batavis custodiet, dum exercitus noster in mari erit? Nam sex milia milium passuum sunt inter nos et Promunturium Spei Bonae. Hostibus autem tota regio ubi pugnabitur, omnia vada omnium fluminum nota sunt.”
(Fourth Conjugation—Perfect Stem Active.)
42. Hodie, qui est dies decimus mensis Novembris, de adventu in Africam Meridianam unius ex magnis illis navibus, quae ‘Castella’ nominantur, audivimus. A portu nostro Anglico ad Promunturium Spei Bonae intra viginti dies navigaverat. Heri advenit, et statim ad Portum Natalem missa est, quo intra paucos dies perveniet. Sed Castra Mariana ducenta fere milia passuum a Portu Natali distant. In illa autem navi est una cohors eorum qui patriam vocantem audiverunt. Imperator noster, cui cognomen est Buller, pridie Kalendas Novembres advenerat. Interea nostri Castra Mariana fortiter custodiverunt. Ea loca quae muniri poterant muniverunt. Opportune vero accidit quod tormenta illa navalia, quae ad proelium ante oppidum commissum in ipso tempore advenerunt, nunc in oppido sunt.
(Verbs in io with Infinitive in ere—Present, Past Imperfect and Future, Active and Passive.)
43. MATER FILIO SUO SALUTEM PLURIMAM. S.V.B.E. Nos valemus. Has litteras, quas Nonis Decembribus scribebam, tu, mi Antoni, non ante ferias Natales accipies: et omnia quae scribere poteram, iam. ante adventum litterarum mearum audiveris. Sed pauca verba ad te mittere cupiebam. Cur tam diu nihil litterarum a te? Ut vales? Quid tu et condiscipuli tui, Marcus et Alexander, inter ferias facietis? Mox a te litteras accipiemus, ut spero. Nos magnum dolorem ex bello capimus. Batavi Castra Mariana iam plus quam triginta dies obsident. Oppidum capere magnopere cupiunt, et fortasse capient. Noctes diesque missilia omnis generis in oppidum iaciunt, et impetus in nostros faciunt. Nostri autem quid facere possunt? Deficit cibus, deficit aqua. Vix somnum capere possunt. Necesse est eis cuniculos et puteos in terra fodere. Eo se recipiunt si tormenta Batavorum audiuntur; sed pauci tormentis interficiuntur. Sic litterae, quae per columbas mittuntur, nuntiant. Et duo alia oppida Britannica, Adamantopolis et Statio Bechuanarum, a Batavis obsidentur. Tu vero mox rescribe. Etiam atque etiam vale.
(Verbs in io with Infinitive in ere—Perfect Stems.)
44. Idibus Decembribus scriptum. Intra hos viginti dies de tribus victoriis atque duabus cladibus Britannicis nuntium accepimus. Exercitus Britannicus, in quo octo milia virorum erant, per fines Orangiae iter faciebat, Adamantopolim obsidione liberandi causa. Via per campos latos et apertos ducebat; sed nonnullis in locis tumuli erant, quos necesse erat superare. Hos Batavi, velut aquilae nidos suos, insederant, et viam custodiebant. Sed nostri impetus in eos fortissime fecerunt, tumulos ceperunt, hostes in fugam coniecerunt. Quibus in proeliis, ad Montem Bellum et Lacum Gramineum pugnatis, Custodes Regales et classiarii nostri praecipuam laudem reportaverunt. Inde iter ad Flumen Turbulentum inceperunt. Dux autem Batavus, cui nomen est Cronje, in ripis fluminis magnas fossas puteosque foderat, in quibus copias suas et tormenta occultaverat. Ibi per totum diem acerrime pugnatum est. Batavi circiter quingentos ex nostris interfecerunt vel vulneraverunt. Tandem nostri impetum in sinistram partem fluminis fecerunt, et se traiecerunt. Tum Batavi se ex proelio receperunt.
† 45. Haec victoria die duodetricesimo mensis Novembris reportata est. De qua patruus meus mihi haec scripsit:—“Victoria nostris non magno usui erat, quia hostibus instare non poterant. Nam legatus Britannicus nullos equites habebat. Pedites nostri ad huiusmodi bellum minus apti sunt. Batavis, sicut Britannis antiquis, non mos est iusto proelio pugnare. Equites eorum arma peditum portant et pedibus pugnare possunt. Itaque mobilitatem equitum, stabilitatem peditum in proeliis praestant.”—Exercitus noster iam viginti tantum milia passuum ab oppido obsesso aberat. Sed inter castra nostra et Adamantopolim mons erat, Macrifontium nomine, quem necesse erat superare. Legatus noster quattuor cohortes Caledonum praemisit, loci occupandi causa. Sed Batavus suos in fossis, quas ante montem foderat, in insidiis posuerat. De magna clade Britannica accepta in actis diurnis haec legi.
† 46. “Silentio noctis per tenebras et imbrem Caledones agmine quadrato ad locum iter faciunt. Subito aer ignibus tonitruque tremit; hostis autem nusquam conspicitur. Sed ex omnibus fossis imber mortifer missilium in ordines nostros effunditur, et puncto temporis ducenti vel trecenti ex viris illis fortissimis una cum legato mortui vel vulnerati iacuerunt. Nostri in insidias inciderant. In tenebris autem nullus erat usus oculorum; nec imperia in tanto tumultu audiri vel accipi poterant. Ordines igitur nostri perturbati et confusi sunt; arma virique, alius super altum, praecipitabantur: non proelium sed trucidatio fuit. Nostri ex loco mortifero, ut poterant, se receperunt, vel viam per medios hostes facere contenderunt. Plus quam septingentos viros ex quattuor illis cohortibus amisimus.” Haec clades mane diei undecimi mensis Decembris accepta est. Pridie alia clades Britannica ex Colonia nuntiata erat. Alius exercitus Britannicus ad Montem Procellarum in insidias inciderat, et victus erat. Nihil eorum quae apud nos agebantur hostibus ignotum erat. Nam exploratores omnia indicaverant.
† 47. Feriae Natales adventant. Intra tres dies apud patruum meum ero. Dulce domum! Sed feriae non hilarae erunt. Nam de tertia clade, in Terra Natali accepta, acta diurna haec nuntiant:—“Magnus ille exercitus Britannicus, cui imperator noster praeest, plus quam viginti milia virorum numero, Castra Mariana obsidioneliberare contendebat. Inter nostros et oppidum fluebat Tugela, quem Batavi occupaverant et in ripis fossas suas mortiferas foderant. Mane diei quinti decimi mensis Decembris imperator noster quattuor legiones suas ad proelium eduxit. Caelum caeruleum et serenum erat; magnus calor solis. Legio Hibernica, quae in sinistro cornu erat, ad ripas fluminis fortissime appropinquavit; sed postquam quingentos vel sescentos viros amiserunt, se recipere coacti sunt. In dextro cornu tormenta nostra defensoribus nudata sunt; quorum decem ab hostibus capta sunt, postquam ei qui tormentis ministrabant paene omnes interfecti sunt. Sed duo ex tormentis parva manus nostrorum e loco mortifero recepit. Facinus pulcherrimum fuit. In ea manu fuit adulescens egregiae spei, nomine Roberts.” Fuit: nam is quoque, graviter vulneratus, postero die exspiravit. In eo proelio mille ducentos viros amisimus.
(Present Injunctive of sum.)
48. Hodie Dies Natalis est Christi. Ante paucos dies novus imperator Britannicus ad Promunturium Spei Bonae navigavit. De quo patruus meus haec dixit:—“In hoc viro summa est scientia belli, clarissima virtus, egregia fortuna. Magnum sibi quondam nomen in India fecit; nunc senex est, septem et sexaginta annos natus. Et pater est illius adulescentis qui ad Tugelam cecidit dum facinus pulchrum et periculosum facit. Pater mortem filii sui deplorat; sed patriam ipsam vocantem audivit. Sit ei iter prosperum! Sit in illo nomine Spei Bonae omen rerum prosperarum! Nam nomen est omen, ut poeta Romanus dixit. Quondam Promunturium Procellarum vocabatur. Exercitui maximo ducentorum milium virorum praeerit. Numquam post hominum memoriam tantus exercitus trans mare transportatus est quantum nunc emisimus. Quod reipublicae nostra prosit!”
(Present Injunctive of First Conjugation.)
49. Postridie patruus meus haec ex actis diurni recitavit:—“Ex Africa Meridiana nihil novi. Se magnitudo populi Britannici prope admirabilior in rebus adversis quam in prosperis fuit. Opus magni laboris erit, tot atque tam validos hostes vincere. Sed etiam atque etiam pugnemus, donec vicerimus. Deus nobis fortunam det! Ne desperemus! Festinemus lente, sicut Fabius ille Maximus fecit, de quo poeta Romanus haec scripsit:
Unus homo nobis cunctando restituit rem.
Hoc bellum Britanniam, matrem tot filiarum egregiarum, cum coloniis suis in unius et maioris Et corpus consociavit.
Una dum Regina nostra est, unus in Reginam amor,
Unum foedus omnis esto nominis Britannici!
Sic una voce exclamat Maior illa Britannia, cui sol numquam occidit. Coloniae autem nostrae liberae maximam sibi laudem esse iudicant, dicere posse:
Filia matris in domo,
Domina sum tamen domi.
Tu, Canada, duo milia filiorum tuorum misisti. Vos, Coloniae Australienses, cum Nova Zelanda et Tasmania octo milia misistis. Tu, Terra Natalis, quae filia Britanniae natu minima es, quinque milia dedisti. Quam vera sunt verba Horatii!
Caelum non animum mutant qui trans mare currunt.
Et in Britannia ipsa magna multitudo voluntariorum nomina sua dederunt. Deus salvam praestet Reginam!”
(Present Subjunctive of sum and First Conjugation.)
50. Initium est novi anni. Batavos piget Castra Mariana iam duos menses obsidere; nostros quoque obsideri piget. Hostes igitur operam dant ut oppidum vi expugnent, et diem constituunt quo impetum in Caesaris Castra dent, quae ad meridiei oppidi iacent. De qua re patruus meus haec recitavit:—“Silentio noctis pedibusque nudis collem ascendere incipiunt. Sed Mancunienses nostri ad arma volant. Ad decimam horam diei pugnatur, quo tempore tantus imber cadit, ut sol nebulis obscuretur. Tum impetum tam acrem in Batavos faciunt ut eos propulsent et castra salva praestent. Pulcherrimum erat facinus. Sed in oppido summa inopia est, ut litterae, quae per columbas mittuntur, nuntiant. Cibus carissimus est; nuli iam boves, nullae oves, nulli porci in oppido sunt. Carne equina victitant. Multi homines aegrotant; sed ubi nullae vaccae sunt, lac deest. Gallinae denariis viginti constant, duodecim ova triginta denariis, cetera grandi pretio. Navis aeria nonnumquam ex oppido emittitur, ut quae apud hostes aguntur explorentur. Ex qua nostri feminas Batavas cum festo ornatu nonnumquam vident, quae via ferrata apportantur, ut obsidionem spectent.” Navis aeria ita facta est ut ad terram applicetur, si necesse sit. Nam cum aere plena est, in caelum ascendit; cum aer emittitur, descendit.
† 51. Die septimo decimo mensis Februari scriptum. Magnum hodie gaudium per totam Britanniam est. Nam Adamantopolis obsidione liberata est! Imperator novus vincere scit. Initio mensis Februarii Caledones emittit, qui ab oriente impetum in Batavos dent; interea quinque milibus equitum Anglorum et Australiensium imperat, ut ab occidente ad oppidum obsessum equitent. Itaque, dum Batavus cum Caledonibus proelium committit, equites noctu iter incipiunt. Per tres dies calorem solis et pulverem tolerant; multi viri et equi calore et labore interficiuntur. Tandem die quinto decimo mensis Februarii incolae oppidi pulverem solito densiorem in campis latis et apertis conspiciunt. Equites ad oppidum appropinquant. Sed vestimenta eorum incolis oppidi ignota erant. Itaque ei qui in statione ante oppidum erant “Salvi sitis!” inquiunt; “sed qui estis? unde venitis?” Et equites “Ex Australia venimus” inquiunt “ut oppidum vestrum obsidione liberemus” “Deo sit gratia” inquiunt illi; “nam obsidionem iam per tres menses toleravimus.”— Omen est in illo nomine Adamantopolis. Nam ‘adamanta movere’ proverbium est.
(Present Injunctive and Subjunctive of other Conjugations.)
52. AMITA ANTONIO SUO MULTAM SALUTEM DICIT. S.V.B.E.E.V. Litterae tuae me magnopere delectaverunt. De Adamantopoli obsidione liberata nos quoque gaudio triumphamus. In imperatore nulla est mora. Num acta diurna legis? Noster quinque et viginti milia virorum emisit, qui Batavum a meridiana parte oppugnent, dum equites illi qui Adamantopolim obsidione liberaverunt eum a septentrionibus itinere prohibeant. Sed videat imperator noster ne quid detrimenti respublica capiat! Animo anxia sum. Nam dies ille Maiubensis appropinquat, quo abhinc annos undeviginti coloni illi Batavi exercitum Britannicum vicerunt. Dies erat septimus et vicesimus mensis Februarii. Deus omen avertat! Deus prohibeat ne hic dies nobis iterum ater sit! Det ut hoc anno nos hostes vincamus! Patruus tuus rogat ut tibi suis verbis salutem dicam. Tu cura ut valeas. Haec ego die vicesimo mensis Februarii scripsi.
(Past Imperfect Subjunctive of sum.)
53. Kalendae sunt hodie Martiae. Victoria per totum imperium Britannicum conclamatur! Nam duas magnas victorias a Batavis reportavimus. In finibus Orangiae noster veuit, vidit, vicit. Batavus castra sua ad Montem Equinum moverat, ubi in ripis. Fluminis Turbulenti fossas cuniculosque more suo foderat, in quibus sui tuti essent. Ibi noster eum velut indagine circumdedit, ne evadere posset. Batavi se per decem dies fortissime defenderunt, sed frustra. Nostri quoque fossas contra fossas Batavorum foderunt; has ita cotidie propius moverunt, ut tandem septingentos tautum passus a fossis Batavorum abessent. Postremo duae centuriae Canadensium noctu etiam propius appropinquaverunt, et ibi novas fossas foderunt. Tum Batavus salutem desperavit, et postridie se cum toto exercitu suo dedidit. Dies erat Maiubensis. Quattuor milia captivorum in Coloniam missi sunt. Regina nostra populo Canadensi litteras misit, in quibus admirationem tantae virtutis significat, et mortem tot virorum fortium deplorat. De imperatore nostro Marcus hunc versum scripsit:
Unus homo nobis properaudo restituit rem.
(Past Imperfect Subjunctive of First, Second, Third, and Fourth Conjugations.)
54. Altera victoria eius diei in Terra Natali reportata est, ubi Fabius ille noster operam dabat ut Castra Mariana obsidione liberaret. Bis iam flumen Tugelam traiecerat, ut hostes loco moveret et viam ad oppidum obsessum faceret. Sed bis coactus erat ut suos reduceret. De quibus expeditionibus patruus meus ad me haec scripsit:— “Via trans montes tam altos et difficiles ducebat, ut pauci multos itinere facile prohiberent. Sed nostri per tres menses tantam virtutem praestiterunt, ut calorem, pruinam, imbrem, inopiam, vulnera, mortem aequo atque hilaro animo tolerarent, montes altissimos ascenderent, loca iniquissima caperent, omnem vim et impetum belli sustinerent. Haec facilia ex difficillimis magnitudo animi reddidit; ut omnes homines de tanta fortitudine cum admiratione audirent, iudicarentque nullos milites umquam fortius sanguinem suum pro patria profudisse. Et quamquam ter frustra contenderant, ut hostes ex illis montibus pellerent, tamen audacia vere Britannica constituerunt ut etiam atque etiam pugnarent, donec vincerent.”
† 55. Et vicerunt. Nam postquam die altero et vicesimo mensis Februarii legio Hibernica flumen ab oriente traiecit, ut collem Petreium, in quo Batavi stabant, caperet, die septimo et vicesimo totus exercitus Britannicus traiecit et cum Batavis proelium commisit. Tam acriter pugnatum est ut ex nostris mille sescenti viri amitterentur. Tandem sub noctem colles illos omnes cepimus et hostes in fugam coniecimus. Postero die manus equitum Britannicorum in oppidum, iam quattuor menses obsessum, equitavit. Magnum erat gaudium et obsessorum et eorum qui oppidum obsidione liberaverant. Et maius fortasse est gaudium totius imperii Britannici. O diem pulchrum, quo per virtutem militum nostrorum et oppido illi obsesso et patriae nova lux affulsit! Nobis pueris propter duas illas victorias dies feriatus datus est, quo scholis liberi essemus. Noctu schola nostra ignibus festis illustrata est; et magistri et pueri insignia triumphalia in memoriam Montis Equini et Castrorum Marianorum fabricata gerebant.
† 56. PATER FILIO SUO CARISSIMO SALUTEM. Hodie, mi fili, tibi longas litteras scribere in animo habeo. Plus quam tres menses sunt ex quo exercitus Batavus ad Montem Equinum captus est, et copiae nostrae victrices Florifontium, caput Orangiae, intraverunt. Nunc vexillum Britannicum Praetoriae, in ipso capite Reipublicae Africanae, salutavimus. Vos, qui in Britannia habitatis, gaudere scio. Sed quanto gaudio nos, qui per tot annos hunc diem exspectavimus, triumphare putatis? Narrabo tibi: abhinc annos undeviginti, post cladem illam Maiubensem, Britanni, qui Praetoriae habitabant, vexillum Britannicum velut mortuum humaverunt. In monumento inscriptum est ‘In memoriam vexilli Britannici carissimi, quod anno millesimo octingentesimo octogesimo primo vita decessit, quattuor annos natum. Resurgam.’ Resurrexit. Hodie omnia plena sunt laetitiae. Statio illa Bechuanarum, quae per septem menses obsidionem tanta fortitudine, animo tam hilaro sustinuerat, obsidione liberata est. Tibi, dux fortissime, qui oppidum prospere defendisti, gratias agimus maximas. Bene vertat, quod agas! Floreat Domus Carthusiana, in qua educatus es!
Sed eos quoque memoria teneamus, qui pro patria pugnantes vitam exspiraverunt: Solum Africanum Britanniae et coloniarum Britannicarum commune sepulchrum est. Monumentum in memoriam filii imperatoris nostri ad Tugelam, factum nuper vidi: in quo haec verba sunt—
IN MEMORIAM
FREDERICI HUGONIS SHERSTON ROBERTS
QUI DIE XVIII ANTE KAL. IAN. A. S. MDCCCXCIX VULNUS MORTIFERUM ACCEPIT
DUM FACINUS EGREGIUM ET AUDAX FACIT
PROPTER QUOD CRUCIS VICTORIANAE DECUS MERUIT,
AD TUGELAM POSTRIDIE EXSPIRAVIT.
Vita eius brevis sed non imperfecta fuit. Nam quid pulchrius est quam pro patria pugnantem vitam exspirare? Tu, mi fili, exemplum tantae virtutis memoria tene. Ab his et huiusmodi viris imperium Britannicum conditum est et conservabitur. Floreat Etona, ubi adulescens ille fortissimus educatus est!
Quid est imperium Britannicum? Societas populorum et nationum, quae communione beneficiorum officiorumque continetur. Bella enim pro sociis coloniisque sumuntur et geruntur; coloniae pro Britannia, communi omnium Britannorum parente, sanguinem suum profundere paratae sunt. Nam principatus Britannicus imperium et libertatem, res quondam inter se contrarias, consociat. Itaque illud patrocinium orbis terrarum verius quam imperium nominati oportet. Videamus, mi fili, ne, ut maioribus nostris pulcherrimum fuit tantam nobis gloriam imperii tradere, sic nobis turpissimum sit id quod accepimus obtinere et conservare non posse. Illud vero imperii nostri firmissimum fundamentum est quod victos in civitatem admittere possumus. Ianua nostra omnibus aperta est. Batavis, igitur, sicut aliis populis victis, civibus Britannicis esse licet. Ex hostibus socii aliquando fuerint, ut speramus; quo tempore hanc sibi quisque maximam laudem iudicabit, ut de se dicere possit ‘Civis Britannicus sum,’’ et de Britannia—
Fecisti patriam diversis gentibus unam!
Nam quae Claudianus, poeta Romanus, de urbe Roma scripsit, ea etiam verius de Britannia dicere licet;—
Haec est, in gremium victos quae sola recepit,
Humanumque genus communi nomine fovit,
Matris non dominae ritu; civesque vocavit
Quos domuit, nexuque pio longinqua revinxit.
Huius pacificis debemus moribus omnes
Quod cuncti gens una sumus.
Nos, igitur, hodie, sicut olim Camillus ille Romanus, templum Concordiae consecremus, in quo haec verba inscribantur: PACI ET LIBERTATI RESTITUTAE.
Bellavimus; esto.
Sed cecidere odia, et tristes mors obruit iras.
Tu vero, fili mi carissime, bene vale, et me ama. Scripsi Nonis Iuniis, Anno Salutis MDCCCC.
(A Latin version of “God save the King,” arranged for singing.)*
Vivat Rex optimus!
Fac nobis, o Deus,
Regem salvum.
Illi sit gloria,
Laus et victoria;
Tu semper sospita
Regem nostrum.
Exsurgas, o Deus,
Hostes ut dissipes,
Et pessum des.
Vindex sis fraudium
Tu nobis omnium;
Spem nostram, Te Deum
Imploramus.
Tu Regi munera
Da quae sint optima;
Late regnet.
Leges defendito,
Ut semper gaudio
Cantemus publico,
Salvus sit Rex.
The metre of this Latin version is the same as that of the original: and its quantities correspond to those of the musical notes of the familiar tune.
The point from which Pro Patria starts is that which is reached in Ora Maritima, and the pupil is carried on to the end of the regular accidence.↩︎
Dann hat er die Teile in seiner Hand; Fehlt, leider! nur das geistige Band. —Goethe, Faust.↩︎
It is intended that Ora Maritima and Pro Patria shall occupy one year each.↩︎
See Preparations §§ 48, 49, 50.↩︎
These are acknowledged in their places in the “Preparations.”↩︎
Tacitus ducem Silurum Caratacum (non Caractacum) vocat.↩︎
Tacitus reginam Icenorum Boudiccam (non Boadiceam) vocat.↩︎
Hae litterae Idibus Novembribus in Angliam redditae sunt.↩︎
Litterae die tertio et vicesimo mensis Novembris redditae.↩︎