JULIA: A LATIN READING BOOK

A Latin Reading Book Written by Maud Reed Classical Mistress at Lincoln High School

With an lntroduction by Mabel C. Hawes Head of the Department of Classical Languages High Schools, Washington, D. C.

New York THE MACMILLAN COMPANY 1941

INTRODUCTION

American boys and girls could find no more delightful companion with whom to spend pleasant hours than the little English Julia. With her they may wander on the seashore, be carried off by pirates, and be rescued; with her, too, they may listen to the kindly schoolmaster as he tells the deathless tales of Greece and Rome. Here they may meet, as they should, Romulus and Remus, Horatius and Regulus; here they may learn, also, of the translation of Romulus to the skies, of Bacchus and the pirates, of the sacrifice of Iphigeneia, and of the love of Hector and Andromache. The selections are well made, and while the stories are told with the greatest simplicity, they yet achieve a life and literary quality that is as far as possible removed from the woodenness of the ordinary simplified renderings Conspicuous among the excellent, for sympathy and charm, is the version of the lovely tale of Ceres and Proserpina.

Since the little book accomplishes so well its avowed purpose, "to please," Latin teachers will welcome it as a valuable ally in the effort to interest our children in the treasures of Greece and Rome. Professor Dewey has shown us that true interest is not a weak surrender to the pleasure of the moment but is essential to all serious work; and the fact that Latin teachers have accepted this principle is evidenced by the multiplication of Latin plays, Latin games, and stories, Roman motion pictures, and various teaching devices that relate Latin to childhood. Among the best of such material is Julia, a veritable Mercury—or shall we say Iris?—with a message for Latin beginners when used as a class text, for more advanced classes when used as supplementary reading, for Latin clubs, and for the elect as private reading.

Mabel C. Hawes.

Washington, D. C.

January, 1924.

PREFACE

It is sometimes said that in the early stages Latin is not an interesting subject, that the pupil's interest should lie rather in his own progress than in the subject itself. Now in the first place it is hard to believe that no matter what the study, one's interest should be directed mainly toward oneself. Moreover with all that Borne means to us in history, with all that Italy, both past and present, means to the ordinary educated English-speaking person, it seems to me that if we cannot make Latin interesting for itself and from the very first, it is our own fault. It is the gateway into a magic country and can be made extremely interesting to the youthful student of Latin.

This little book is intended to be before everything else, a story book, and its first object is to please. The constructions have been made as easy as possible, in order to give the child confidence from the beginning. Nowadays classes are often very large, and if translation is done in class, it is difficult to keep up the interest while a complicated construction is being puzzled out. If on the other hand, the translation is done at home, the confidence, and with it the interest, of the child may be marred from the first by difficulties that are beyond him.

Rather a large number of words has been used, but the looking up of words does not delay a child much, and moreover, at that age memory work is easy. Also children brought up on a small vocabulary are sometimes dismayed when faced with a Latin author for the first time.

Explanations of rules and idioms have not been given, because this is so much more easily done by the teacher, and it is far better that they should form part of the child's memory than that he should rely on the written word. The accidence has been introduced as gradually as possible—the personal pronouns about a third of the way through the book, the demonstratives towards the end. Words like "alius" have been used at an early stage, but only in their regular forms.

A few passages from Latin poets have been introduced, but they can be taken or omitted at the teacher's discretion. If the teacher will read and translate them, the class will catch the metre and have an idea of what is to come. It is as though when out for a walk with children one should draw attention to some place, visible but for the moment inaccessible. Its very distance will give it an added interest, and when later it can be attempted, it will be greeted as a friend.

I should like to express my gratitude to Mr. W. E. P. Pantin, M.A., of St. Paul's School, for kindly helping me with hints and suggestions at various stages of the book.

M. R.

CONTENTS

Iulia - 1

Italia - 5

Roma - 6

Ceres et Persephone - 7

Romulus et Sabinae - 13

Mars Romulum in Caelum Vocat - 15

Horatius Puer - 17

Bacchus et Piratae - 19

Horatius Codes - 22

Iphigeneia - 29

Cyrus, Croesus, Solon - 34

Musae et Cicadae - 38

Romulus et Remus - 40

Mettius Curtius - 46

Regulus - 48

Hector et Andromache - 51

Equus Troianus - 55

Orpheus et Eurydice - 58

Vocabulary of New Words in each Section - 62

Vocabulary of Words used in Quoted Passages - 80

General Vocabulary - 82

Persian Archers.

Persian men wore elaborate dresses and a great deal of jewellery.

Notice their earrings and bracelets.

IULIA ^🡹

I

Iulia puella parva est. Prope oram maritimam habitat. Britannia est Iuliae patria. Puellae Britannicae oram maritimam amant. Nautas quoque amant puellae Britannicae. Iulia est filia agricolae et casam parvam habitat. Sed Iulia oram maritimam et nautas amat. Nautae quoque Iuliam amant. Saepe prope oram maritimam Iulia ambulat. Nautarum filiae cum Iulia ambulant, et prope oram maritimam saltant. Multae rosae sunt prope Iuliae casam. Rosis aquam dat Iulia. Saepe Iulia rosas nautis dat. Agricola Iuliam non culpat sed laudat, quod rosas pulchras nautis dat. Rubrae et albae sunt rosae. Saepe Iulia ad nautarum casas rosas pulchras portat. Nautae puellam parvam laudant.

II

Ad Iuliae casam pirata venit. Rubra est piratae tunica, splendidae sunt galea et hasta. Iulia prope casae portam stat et piratam spectat; piratae hastam et galeam et tunicam rubram amat et laudat. Pirata quoque Iuliam et casam et rosas laudat. "O Iulia," inquit, "pulchra es puella et pulchrae sunt rosae tuae. Navicula mea pulchra est. Alta est prora naviculae meae. In extrema navicula sto et naviculam guberno. Alba est navicula mea; nunc prope oram maritimam stat." Tum Iulia cum pirata ad oram maritimam ambulat et naviculam albam spectat. Iulia et pirata proram naviculae multis rosis ornant. Subito pirata puellam in naviculam iactat. Multae sunt lacrimae puellae, sed frustra—pirata in extrema navicula stat et naviculam gubernat.

III

Agricola ad casam venit. Filia parva non est in casa. Tum agricola, "Iulia," exclamat, "filia mea, ubi es?" Iterum Iuliam vocat, sed frustra—nulla est puella. Cena non est in mensa parata, nec rosae in mensa sunt. Tum ad oram maritimam properat et procul naviculam albam spectat. Ad nautarum casas properat. Nautarum filiae perterritae, "Cum piratis," inquiunt, "est Iulia tua." Magna est ira agricolae. Galeam et hastam raptat. Nautae naviculam suam agricolae dant. Nautae quoque galeas et hastas raptant, et cum agricola ad piratarum naviculam properant. Tum agricola piratas vocat; "Ubi," inquit, "est filia mea?" Piratae, "Filia tua," inquiunt, "in navicula nostra est." Tum agricola pecuniam multam piratis dat. Piratae luliam ad agricolae naviculam portant.

IV

Laeta est Iulia quod iterum casam parvam cum agricola habitat. Sed Iulia puella duodecim annorum iam est. Itaque agricola filiae suae tabulas dat. Pecuniam quoque ludi magistro dat. Cotidie puella ad ludum per agros ambulat. Multi iuvenci in agris sunt, sed impavida est puella. Tabulas ad ludum Iulia portat. In tabulis litterae multae sunt. Ludi magister luliam laudat quod litteras bene cotidie recitat. In ludo multi pueri, multae puellae cum Iulia sunt. Magister ludum bene gubernat. Industriis pueris magister libros pulchros dat; pigros malosque pueros non laudat sed culpat. Magna est ira magistri quod pueri pigri litteras non bene recitant. Itaque pueri pigri in angulis stant. Multae sunt lacrimae puerorum malorum. Itaque pueri industrii sunt et litteras bene recitant. Iulia prandium ad ludum cotidie portat, quod longa est via. In agris prandium est luliae gratum.

Multas fabulas pueris et puellis magister benignus in ludo narrat; nunc de Britannia, nunc de longinquis terris fabulas narrat. Gratae pueris et puellis sunt fabulae. Nunc igitur in libro non solum luliae sed multis etiam pueris et puellis fabulas narro.

ITALIA ^🡹

V

Caeruleum est Italiae caelum. Itali caelum caeruleum amant. Britannis quoque caelum caeruleum gratum est, sed non saepe Britanniae caelum caeruleum est. Italiae agricolae olivas et vineas laudant, iuvencis albis agros arant. Placidi sunt oculi iuvencorum. Placidi et pulchri sunt iuvenci. Italiae agricolis grati sunt iuvenci. Britannici agricolae non iuvencis sed equis agros arant. Validi et pulchri sunt equi magni. In Italia clivi multi sunt. Itali in clivis parvis oppida aedificant. Oppidani oppida in clivis habitant. In campo vineae et olivae sunt—in clivis oppida. Per campos viae Romanae sunt. Longae et rectae sunt viae Romanae. Oppidani olivas et uvas, agricolae pecuniam desiderant. Itaque oppidani pecuniam agricolis dant, et per vias Romanas agricolae olivas et uvas ad oppida in plaustris portant.

ROMA ^🡹

VI

Olim Romani oppidum parvum habitabant. Nunc magna et splendida est Roma; magnae et latae sunt oppidi viae. In angulis viarum rosae sunt; Romani templis et monumentos vias ornant. Olim in Foro Romano templa multa et splendida erant. Cotidie viri Romani in Foro ambulabant. Albae erant togae virorum, sed rubrae et caeruleae et croceae erant pallae feminarum. Arae quoque in Foro erant. In aris Romani victimas multas Deis Romanis mactabant. Non iam templa sunt in Foro Romano. Non iam mactant Romani victimas in aris. Sed etiam nunc pulchrum est Forum Romanum. Multae sunt ruinae; rosae multae inter ruinas sunt. Inter ruinas et rosas lacertae parvae properant. Pulchrae et iucundae sunt lacertae. Cicadae quoque undique cantant. Lacertis et cicadis gratum est caelum caeruleum.

CERES ET PERSEPHONE ^🡹

That fair field

Of Enna, where Proserpin gathering flowers,

Herself a fairer flower, by gloomy Dis

Was gathered—which cost Ceres all that pain

To seek her through the world.

Milton.¹

VII

Nunc unum Deum adorant et Itali et Britanni. Sed olim Romani multos deos, multas deas, adorabant. De deis Romanis fabulas narrabo. Ceres erat dea frumenti; in agris frumentum, in pratis herbam curabat. Flavum est frumentum; flavi erant Deae capilli. Caerulea erat Deae palla. Persephone erat filia Deae. Ceres filiam caram vehementer amabat. In insula Sicilia Ceres cum filia habitabat. Olim Persephone in pratis errabat. Cum puella aliae puellae errabant, nam locus herbosus fuit gratus puellis laetis. In prato herboso puellae saltabant et cantabant. Multae rosae, multa lilia, in pratis erant. Lilia alba puellas delectabant. Sed Pluto, patruus puellae, Deae filiam procul spectavit et statim puellam vehementer amavit. Subito equos caeruleos incitavit et per prata properavit, et puellam perterritam raptavit. Tum Persephone, "O Ceres," exclamat, "ubi es? Patruus meus filiam tuam ad Inferos portat."

VIII

Ceres non in Sicilia erat, sed iam ad insulam properavit. Nusquam erat Persephone. Tum Dea, irata et perterrita, passis capillis per terras errabat. Per clivos altos, per campos latos, per silvas et agros, per terras et caelum filiam vocabat. Frustra agricolas, frustra lunam et stellas rogabat: "Ubi est filia mea?" Sed neque agricolae neque luna neque stellae puellam Deae monstraverunt. Non iam Deae miserae gratum erat frumentum; non iam herba erat in pratis, neque uvae purpureae in vineis, neque poma in agris, quod Dea irata neque herbam neque vineas neque poma curabat. Frustra iuvenci albi agros arabant. Non iam cibum in plaustris magnis ad oppida portabant.

IX

Tandem Ceres prope parvam agricolae casam in saxo gelido sedebat. Dea maesta diu lacrimabat. Tum e casa puella parva ad Deam venit. Puellae oculi pleni erant lacrimarum. "Puerum parvum," inquit, "habemus. In cunis aeger iacet. Lacrimamus, quod aeger est puer." Tum Ceres lacrimas suas tenuit, et cum puella ad casam properavit. Ibi Metanira filium aegrum in gremio tenebat. Filius Metanirae Triptolemus erat. Lacrimabant et agricola et Metanira et puella parva, quod non valebat puer. Tum Ceres puero osculum dedit, et ecce! statim valuit puer. Mirum et divinum est osculum Deae. Laeti erant et agricola et Metanira et puella. Iam laetus et validus puer in cunis dormitabat. Tum Ceres Triptolemum in gremio suo tenuit. Dea cum tota familia cenam habuit; in mensa erant uvae purpureae et poma iucunda. Adhuc ignota erant Italis Graecisque et vinum et frumentum. Deae tamen flavae grata erat rustica cena. Post cenam in agricolae casa Dea manebat et cotidie Triptolemum curabat.

X

Iam luna et stellae in caelo fulgebant. Umbrae terras et pontum profundum celabant. Per terras viri et feminae animos somno laxabant. Sed somnus Metaniram non tenebat; furtim Deam cum puero spectabat. Ceres prope pueri cunas stabat. Verba mira et divina cantabat. Tum puerum in gremio tenuit, et ad focum ambulavit. Ecce! Triptolemus in foco inter flammas iacebat; sed laetus erat puer; neque focum neque flammas timuit. Sed Metanira perterrita, "O fili mi," exclamavit, et ad focum properavit. Tum Dea irata puerum e flammis raptavit et humi iactavit, et Metanirae, "O femina," inquit, "stulta et scelerata fuisti. Non deus erit Triptolemus, quod stultae feminae est filius. Sed in deae gremio iacuit; itaque vir magnus erit. Et ego et Persephone, filia mea, Triptolemum docebimus et curabimus. Agricolarum magister erit, nam frumentum et vinum agricolis monstrabit."

XI

Tum Ceres ex agricolae casa ambulavit. Sed fleverunt familia et flevit Triptolemus, quod non iam in Deae gremio dormitabat. Mane agricola viros et feminas loci convocavit, et Deae dicta et facta narravit. Deinde viri et feminae saxa multa apportaverunt et templum magnum aedificaverunt. In templi aris victimas mactaverunt, et Deam adoraverunt. Grata erant Deae dona populi, et Ceres templum diu habitabat. Interea in aris aliorum deorum neque poma neque uvae neque rosae iacebant. Non iam herba in pratis, non iam poma in agris florebant, quod adhuc Ceres propter filiam flebat. Itaque Iuppiter Deae, "Pluto," inquit, "filiam tuam habet. Persephone regina Inferorum est. Sed Mecurius ad regnum Inferorum properabit, et puellam ad templum tuum celeriter apportabit." Deinde Mercurius ad Inferos properavit. Persephone cum viro suo in lecto sedebat. Misera erat puella, quod adhuc Deam caram desiderabat. Sed Mercurium videbat et laeta fuit. "Iterum," inquit, "Deam caram videbo, iterum Ceres filiam suam habebit." Tum Pluto verbis benignis puellam oravit: "O Persephone, memoriae tuae gratus Semper erit Pluto; iterum regina Inferorum eris. Nunc caeruleum est caelum, iucunda sunt prata, sed mox gelidum erit caelum, gelidi erunt et venti et agri. Tum iterum virum tuum et regnum Inferorum desiderabis. Vale, O cara regina."

The Departure of Triptolemus.

When Triptolemus grew up, Ceres and Persephone sent him through the world in a magic car to teach the arts of agriculture. He holds ears of corn and a cup for wine. It is like the cup held by Croesus. The goddesses hold torches; these were used in their worship.

XII

Tum Persephone cum Mercurio e regno Inferorum properavit. Mercurius equos validos incitavit, et equi per clivos altos, per campos latos libenter properaverunt. Tandem Persephone templum Deae flavae videbat. Puella laeta verbis laetis Deam vocavit. Ceres magno gaudio e templo evolavit, et filiae carae oscula multa dabat. Subito per terras herba in pratis, uvae in vineis undique florebant, quod non iam flebant Ceres et Persephone. Ceteri quoque dei laeti erant, quod agricolae ad templa dona multa apportabant et in aris victimas mactabant.

ROMULUS ET SABINAE ^🡹

XIII

Romulus erat Martis filius. Mars erat deus belli et armorum. Milites Romani Martem adorabant et in Martis aris victimas mactabant. Romulus igitur milites et arma vehementer amabat. Urbis Romae primus rex erat. Sed viri solum urbem habitabant; neque uxores neque sorores habebant. Itaque Romulus totum populum convocavit, et "O cives," inquit, "nullas feminas habemus, sed Sabini civitatem finitimam habitant. Sabini feminas multas et formosas habent. Sabinos igitur cum feminis ad ludos invitabimus, et virgines raptabimus." Romani igitur Sabinos ad ludos magnos invitaverunt. Pax erat inter Romanos et Sabinos. Itaque Sabini ad ludos Romanorum libenter properaverunt. Nec scuta nec gladios nec hastas apportaverunt. Cum Sabinis virgines multae et formosae properaverunt. Sabini ludos Romanorum spectaverunt. In mediis ludis Romani magna voce subito clamaverunt, et ecce! virgines Sabinas raptaverunt et ad casas portaverunt. Frustra matres lacrimaverunt, frustra viros in arma incitaverunt. Romani scuta et gladios et hastas habebant; Sabinis nec scuta nec gladii nec hastae fuerunt.

XIV

Maesti igitur et irati Sabini ad terram Sabinam properaverunt. Per totam hiemem ibi manebant et arma diligenter parabant. Via est longa inter Romam et terram Sabinam. Sed tandem Sabini, iam armati, ante portas urbis Romae stabant.
"O Romani," inquiunt, "pro filiabus nostris, pro sororibus nostris fortiter pugnabimus." Deinde Sabinae e casis Romanorum passis capillis evolaverunt; parvulos portaverunt et patribus fratribusque monstraverunt. Patres fratresque suos multis lacrimis oraverunt. "Nunc," inquiunt, "in casis Romanis laetae et placidae habitamus; liberos caros habemus et vehementer amamus; et Sabinos et Romanos amamus. Si Romani cum Sabinis pugnabunt, Romani Sabinos, Sabini Romanos necabunt. Tum Sabinae nec viros nec patres nec fratres habebunt. O patres, valete! non iam Sabinae sed Romanae semper erimus filiae vestrae."

MARS ROMULUM IN CAELUM VOCAT ^🡹

XV

In angulo Tiberis Campus Martius iacebat. In Campo Martio iuvenes Romani corpora diligenter exercebant. Ita firma et valida habebant corpora. Post ludos in flavis Tiberis undis natabant. Ita Tiberis corpora fessa recreabat.

Hic forte Romulus civibus suis iura dabat; bonos cives laudabat; malos cives culpabat. Subito fulminis fragor populum perterruit; magni de caelo imbres viros feminasque fugaverunt. Romulus solum serenus impavidusque manebat; Martem patrem in caelo videbat. Tum Mars filium verbis benignis vocavit: "Satis," inquit, "in terris regnavisti; nunc in caelo et in stellis cum patre tuo ceterisque dis regnabis. Filium meum ad caelum portabo." Tum equos miros incitavit. Romulus cum patre ad stellas properavit.

XVI

Caelum iterum serenum erat. Iam Romani in Campo Martio iterum ambulabant, sed regem nusquam videbant. Mox autem Iulius, iuvenis Romanus, per viam Romanam iter ad urbem tenebat. Subito a sinistra, magnum et serenum, Romulum prope viam videbat. Vehementer timuit—capilli in capite horruerunt. Sed Romulus verbis benignis, "O Iuli," inquit, "nulla est causa timoris. Nunc Quirites numen meum adorabunt et Romulum Quirinum vocabunt. Templa et aras aedificabunt, et ad aras dona apportabunt. Semper artem belli et arma curabunt, et corpora in armis diligenter exercebunt. Ita Quirinus Populum Romanum servabit." Itaque Iulius Romuli dicta populo narravit, et Quirites templum rotundum aedificaverunt. In templo rotundo Quirini numen adorabant.

HORATIUS PUER ^🡹

carmina non prius

audita Musarum sacerdos

virginibus puerisque canto.²

Horace.³

XVII

Fabulam de Horatio, poeta praeclaro, nunc vobis narrabo. Apulia regio est Italiae. Multas silvas, multos et amoenos campos habet. In pratis herbosis multi greges, multa equorum boumque armenta errant. Hic olim Horatius habitabat, parvulus adhuc et matri patrique carus. Forte servos, forte patrem matremque fefellit, et solus per prata amoena errabat. Grati puero erant flores et herba et rura divina. Mox autem puer, ludo et erroribus fessus, in valle herbosa iacuit et animum somno profundo laxavit. Interea parentes solliciti puerum diligenter quaerebant. Et parentes et servi vehementer timebant. "Lupi saevi," inquiunt, "et ursi silvas incolunt. Lupus fortasse puerum etiam nunc crudeliter necat." Itaque diu et diligenter puerum quaerebant.

XVIII

Tandem in caelo columbas albas videbant. Columbae per caelum undique volabant et folia ad locum herbosum portabant. Parentes ad locum contenderunt et ecce! Infans in herba placidus impavidusque dormitabat; columbae in terra, in arboribus passim sedebant; columbae per caelum volabant, et parvuli corpus foliis tegebant. Nec lupi nec ursi infantem necaverant, quia Musae poetam etiam infantem semper conservant.

Post multos annos Horatius, iam adolescens, Romam, magnam urbem, incolebat. Sed divina rura et vitam rusticam semper laudabat. Musae per multa pericula poetam conservaverunt. Horatii carmina per totum orbem terrarum etiam nunc nota et praeclara sunt. Vos quoque Horatii carmina mox legetis et in memoriae tabulis scribetis.

BACCHUS ET PIRATAE ^🡹

'Twas Bacchus and his kin!

Like to a moving vintage down they came,

Crown'd with green leaves, and faces all on flame;

All madly dancing through the pleasant valley,

To scare thee, Melancholy!

Keats.⁴

XIX

Inter deos Romanos agricolae non solum Cererem sed Bacchum quoque adorabant et in summo honore habebant. Bacchus enim vinum hominibus dedit et multas artes docuit. Ad Bacchi aras agricolae dona multa, et in primis uvas vinumque iucundum, ferebant, et aras floribus laetis pampinisque ornabant. Deus igitur vites Italicas curabat, et a periculo defendebat. Formosus erat Deus, et, quod vites amabat, capillos suos pampinis saepe ornabat. Nec Italos Graecosque solum docebat, sed ad longinquas tenas navigabat, aliisque gentibus vinum dabat, artesque rusticas docebat.

XX

Deus, ubi trans mare Aegaeum quondam navigabat, ad insulam parvam navem gubernavit, et erroribus longis fessus, se in ora maritima prostravit et somno placido corpus animumque recreabat. Mox autem piratae quoque, mali homines, navem ad insulam impulerunt. Ubi iuvenem formosum in ora viderunt, tum vero magno gaudio, "Ecce!" inquiunt, "non sine praeda ad patriam nostram navigabimus. Hominem raptabimus et in navem furtim imponemus, tum cito cum captivo ad Africam navem impellemus. Africae incolae servos desiderant, et pecuniam multam nobis dabunt, si nos iuvenem tam pulchrum tradiderimus." Tum piratae, mali ignavique homines, deum raptaverunt et in navem imposuerunt; nec tamen iuvenem fessum e somno excitaverunt.

XXI

Ubi autem Bacchus e somno se excitavit, et undas caeruleas undique vidit, tum nec iratus nec perterritus, "Non ego," inquit, "stultos ignavosque timeo; mox tamen piratae numen meum videbunt et vehementer timebunt." Tum e media nave vitis florebat et in altum ascendebat. E vite rami, e ramis pampini florebant, et de summis ramis uvae purpureae pendebant. Non iam candida erant vela, sed luce purpurea fulgebant.

Ubi nautae vitem miram in media nave viderunt, tum magno timore Deum spectaverunt; capilli in capitibus horruerunt. Subito ex undis tigres leonesque saevi in navem ascenderunt et in nautas perterritos cucurrerunt. Piratae, terroris pleni, e nave in mare se prostraverunt. Deinde Iuppiter propter misericordiam homines in delphinas convertit. Interea Neptunus vela purpurea ventis secundis implevit, et solus sub vitium umbra Bacchus ad terras longinquas navigavit.

HORATIUS CODES ^🡹

It Stands in the Comitium,

Plain for all folk to see;

Horatius in his harness,

Halting upon one knee:

And underneath is written,

In letters all of gold,

How valiantly he kept the bridge

In the brave days of old.

Macaulay.⁵

XXII

Romani alterum Horatium memoria tenebant et in summo honore habebant.

Post Romulum sex reges deinceps in urbe regnabant. Sed Tarquinius, ultimus regum, superbus et crudelis erat. Nec iura bona populo dabat, nec civitatem bene gubernabat. Itaque Romani Tarquinium et Sextum, Tarquinii filium, crudelem ferocemque adolescentem, ex urbe expulerunt. "Non iam," inquiunt, "Romanis reges erunt. Cives Romani, non reges, urbem civitatemque regent."

Interea Tarquinius ad Porsennam, omnis Etruriae regem, contendit, et omnia narravit. Porsenna, "O amice," inquit, "non ferendae sunt iniuriae tuae, non ferendae sunt filii tui iniuriae. Multi equites, multi pedites mihi sunt. Equites peditesque meos omnes convocabo, et cum multis militibus te tuumque filium ad urbem sceleratam ducemus. Iterum in urbe regnabis." Itaque per totam Etruriam, per clivos et agros nuntii contenderunt, et ex omnibus vicis Etruscos ad arma convocaverunt. Splendida erant arma Etruscorum; cristae rubrae in galeis horrebant; scuta luce corusca fulgebant. Porsenna cum militibus Romam contendit. Per omnes vicos agricolae vehementer timebant. Etrusci frumentum casasque incenderunt, arbores exciderunt, mulieres liberosque necaverunt, multam praedam raptaverunt.

Italian Warrior

XXIII

Interea Porsennae facta Romanos non fefellerunt. Virgines vestales prope ignem sacrum deos orabant; matronae cum liberis suis dana ad templa ferebant; senes victimas in aris mactabant; iuvenes in Campo Martio se ad arma proeliumque parabant, et moenia multo labore firmabant; vigiles in moenibus stabant et campos clivosque spectabant. Subito vigiles corusca Etruscorum arma procul viderunt. Mox inter hostes Porsennam, et Porsennae a dextra Sextum, viderunt. Deinde cives odii et terroris pleni magna voce clamaverunt et animos ad proelium firmaverunt. Sed consules timebant, quod pauci erant Romani, multi et validi hostes.

XXIV

Hostes ante urbis muros castra posuerunt. Castra vallo et fossa firmaverunt. Tum e castris excesserunt et moenia Romana oppugnaverunt. Fortiter et ferociter pugnabant Romani, sed Etrusci validi Romanos paene vicerunt. Iam e parte urbis Romanos fugaverant; iam omnia trans flumen vicerant. Terroris pleni consules, "Ecce! "inquiunt, "prope pontem sunt! si pontem tenebunt, totam urbem vincent." Tum Horatius, vir fortis, "O consules," inquit, "in extremo ponte angustus est locus; multi sunt hostes, sed pauci solum ibi intrabunt. Vos pontem cito excidetis, ego cum duobus amicis contra hostes in angusto loco pugnabo. Ita omnes pro aris templisque Romanis, pro uxoribus liberisque, pro sacris virginibus pugnabimus. Ita urbem Romam conservabimus. Quis mecum in extremo ponte stabit et contra Etruscos pugnabit?" Tum Lartius, "Ego," inquit, "a dextra stabo, et pontem tecum conservabo"; et magna voce Herminius, "Ego," inquit, "a sinistra stabo et pontem tecum conservabo."

XXV

Tres igitur Romani in angusto loco steterunt. Nec Etrusci pugnam detrectaverunt. Tres principes contra Romanos procedunt. Superbi et splendidi sunt principes; gladiis coruscis in Horatium et comites procedunt. Horatius autem in hostem fulminis modo ruit, et princeps Etruscus magno fragore ad terram cecidit. Lartius quoque et Herminius hostes validis hastis vulneraverunt et humi prostraverunt. Iterum Etrusci milites fortes ferocesque in Romanos miserunt; iterum Romani Etruscos necaverunt. Diu et acriter pugnabant. Iam multa hostium corpora humi iacebant. Etrusci timebant, et Sextum, Tarquinii filium, incitaverunt. Sed Sextus quoque Horatium timebat et pugnam detrectavit, nec in Romanos, tam diros hostes, processit.

XXVI

Cives Romani interea pontem summis viribus excidunt. Mox pontem in flumen prosternent. Tum Lartius et Herminius hastas in hostem iaciunt, et summis viribus per pontem in tutum locum ruunt. Horatius autem adhuc in extremo ponte stat, et solus in Etruscos ferociter pugnat. Romani autem, iam terroris pleni, "O Horati, retro," exclamant, "retro—nunc tuta est via; mox nullus pons trans flumen erit, et hostes te vincent et necabunt." Sed magno fragore pons in flumen cecidit, et inter undas spumosas omnia ad pontum natabant.

XXVII

Horatius iam in hostibus solus manebat. Sed adhuc impavidus in fluminis ripa stabat, et Tiberim oravit: "O Tiberine pater, te omnes Romani adoramus; te patrem vocamus; tu hodie Romani militis vitam conservabis, et undis tuis tutum portabis." Dixit, et in spumosas Tiberis undas desiluit. Multis vulneribus et onere armorum fessus, vix in undis spumosis natavit, sed Tiberinus pater tam fortem Romanum ad alteram ripam tulit et tutum ad cives sollicitos portavit. Magna fuit ira Etruscorum, magnum gaudium Romanorum. Nomen igitur Horatii inter Romanos et per totum orbem terrarum semper erat notum et praeclarum, quod pro patria fortiter pugnaverat. Et omnes Romani Tiberim flumen semper adorabant, et ad fluminis ripas dona libenter ferebant, quia omnium Romanorum est pater, et urbem Romam fortemque Romanum e ferocibus Etruscis conservavit.

Amatisne Graecas Romanasque fabulas? Si fabulae vos delectant, vos verba mea in tabulis scribite, et magistro vestro recitate. Ita fabulas praeclaras semper memoria tenebitis. Post paucos annos vos, iam adolescentes, multas alias fabulas legetis.

The Poet praises the country life led by the Romans of an earlier day :

Hanc olim veteres vitam coluere Sabini,

hanc Remus et frater, sic fortis Etruria crevit

scilicet et rerum facta est pulcherrima Roma,

septemque una sibi muro circumdedit arces.

Virgil.⁶

IPHIGENEIA ^{7 🡹}

sanguine placastis venios et virgine caesa,

cum primum Iliacas Danai venistis ad oras:

Virgil.⁸

XXVIII

In Graecia fratres duo, Agamemnon et Menelaus nomine, olim habitabant. Graeci fratres Atridas vocabant, quod Atrei filii erant. Agamemnon omnium Argivorum rex erat. Menelaus Lacedaemonios regebat. Helene, uxor Menelai, praeclara et formosa regina, cum viro in regia multos annos habitabat. Sed tandem Paris, Troianorum princeps, ad hospitium Menelai venit. Perfidus et ignavus erat hospes, sed pictis vestimentis, nitidis capillis fulgebat. Diu in regia manebat, et gratus reginae animo erat hospes formosus. Tandem nocte obscura Helenam furtim raptavit et in navem imposuit. Vela candida ventis secundis dedit, et trans mare ad urbem Troiam properavit.

XXIX

Menelaus, ubi hospitis perfidiam vTdit, ad fratrem contendit et omnia narravit. Agamemnon ira terribili exclamavit, "Perfidus est Paris; perfidum est totum Troianorum genus, sed perfidiae stultitiaeque poenas dabunt. Totum exercitum meum ad oram maritimam convocabo; equites peditesque in naves imponemus, et terra marique Troiam oppugnabimus. Ita urbem sceleratam excidemus et genus perfidum ad Inferos mittemus. Praedam quoque multam nos domum reportabimus. Tu quoque Helenam tecum domum ad regiam tuam reduces." Agamemnon igitur totum exercitum ad portum convocavit. Multi equites multi pedites aderant; principes quoque omnes e tota Graecia eo convenerunt. Sed venti adversi naves in portu diu retinebant. Itaque Agamemnon nuntium ad oraculum Delphicum misit, et a Deo responsum petivit. Triste et terribile responsum dedit Apollo; "Propter iram Diana naves Graecas in portu retinet, nec ventos secundos dat. Nunquam Graeci ad Asiam navigabunt nisi virginis sanguine Deae numen placaverint."

XXX

Rex, ubi oraculi responsum audivit, diu secum lacrimabat. "Est mihi domi," inquit, "filia cara, Iphigeneia nomine, sedecim annorum puella. Sine dubio Diana Iphigeneiam victimam petit. Dira et crudelis est Dea; sed non sine dis immortalibus ad urbem Troiam navigabimus, et Helenam ex urbe perfida domum reportabimus." Nuntium igitur ad Clytaemnestram, uxorem suam, misit. "O Regina," inquit, "filiam nostram ad nuptias orna, et cum fidis custodibus ad portum mitte. Achilles, vir fortis et praeclarus, virginem in matrimonium ducet." Clytaemnestra, ubi regis dicta audivit, magno gaudio filiam ad nuptias paravit; gemmis pretiosis, vestimentis pictis, puellam ornavit, et tandem cum fidis custodibus ad portum misit.

XXXI

Itaque magna spe Iphigeneia ad castra Graecorum venit. Simul ac reegem vidit, tum cito ad patrem cucurrit, et collo caro bracchia candida dedit. Sed ubi maestum regis vultum vidit, "Cur," inquit, "mi pater, vultu maesto, capite demisso filiam tuam salutas? Nonne libenter filiam vides?" Tum Agamemnon totam rem filiae narravit. Ubi autem Iphigeneia dirum oraculi responsum audivit, tum vero gelidus tremor per omnes puellae artus cucurrit. Humi se prostravit, et patris genua manusque prehendit. Multis lacrimis veniam oravit. "Nunquamne," inquit, "chorus iuvenum domum ad maritum me ducent? Nunquamne liberos dulces videbo et parvulos bracchiis meis tenebo, sed innupta ad Manes descendam? Sed ubi fatum fixum immotumque sensit, tum vero animum ad mortem firmavit et fortem nobilemque puellam se praebuit. "Non mortem," inquit, "sed ignaviam recuso. Libenter ad Manes descendam; morte mea Graecos milites et Graeciam patriam conservabo. Non innupta, non sine liberis dulcibus ad Inferos descendam. Hades me in matrimonium ducet; milites Graeci et Graecia patria mihi pro liberis erunt. Ita et Inferi et Superi me in summo honore habebunt, quia libenter pro patria e vita excessero."

XXXII

Dixit, et vultu sereno ad aram processit, et vitam cum sanguine fudit. Ubi Graeci, misericordiae et amoris pleni, virginem fortem viderunt, ex omnibus militibus nemo fere lacrimas retinuit, sed omnes gemitum profundum dederunt.

Graeci igitur, simul ac Dianae numen virginis sanguine placaverunt, vela candida vento secundo dederunt, et ad Asiae oram navigaverunt. Ibi multos annos Troiam vi et armis frustra oppugnabant. Tandem, Deorum Immortalium auxilio, urbem incenderunt et praedam ingentem domum reportaverunt. Helenam quoque Menelaus Spartam ad regiam reduxit.

Nonne nobilem praeclaramque virginem Iphigeneiam putatis? Iphigeneiam memoria semper tenete, nam pro patria libenter e vita excessit. Nonne alii multi pro patria e vita excesserunt? Multi et Graeci et Romani et Britanni vitam pro patria libenter dediderunt.

CYRUS, CROESUS, SOLON ^🡹

XXXIII

Olim in Lydia regnabat rex, Croesus nomine, inter omnes gentes propter divitias notus. Lydia Asiae regio erat, Persiae finitima. Nec procul, trans mare Aegaeum, Graeci incolebant. Deos Graecos adorabat Croesus, et saepe ad oraculum Delphicum dona pretiosissima mittebat; aurum argentumque aliasque res pretiosissima mittebat, nam omnium regum erat divitissimus. Itaque Graeci Croesum amabant, et saepe viatores ad Lydiae oram navigabant. Inter viatores forte Solon, vir sapientissimus, ad Croesi hospitium venit. Sapientior erat quam omnes patriae suae cives. Ubi divitias Croesi et omnes res pulcherrimas laudavit, tum Croesus, "O hospes," inquit, "nonne me omnium hominum beatissimum vocas? Nonne ego beatior sum quam omnes patriae tuae cives?" Sed Solon, "O Croese," respondit, "Hodie sine dubio beatus es; olim tamen fortasse curae gravissimae te vexabunt. Neminem, adhuc vivum, beatum voco."

CROESUS ON THE PYRE.

Croesus is about to be burned to death. He is pouring out his last offering to Apollo.

XXXIV

Post paucos annos Cyrus, Persarum princeps, copias in Medorum agros duxit, et totam regionem celeriter vicit. Itaque et Mediae et Persiae, ingentis regni, rex erat. Croesus, ubi cives Cyri facta nuntiaverunt, "Si Cyrus," inquit, "adhuc adolescens, tam celeriter Medos superavit, sine dubio ego, rex maximus divitissimusque, Cyrum superabo." Copias igitur cito collegit et in finitimos agros duxit. Sed non bene rem gessit. Non diu regis exercitus hostium impetum sustinebat. Persae Croesi milites fugaverunt. In Lydiam contenderunt et omnia loca ferro et igni vastaverunt; homines necaverunt; vicos et frumentum incenderunt. Rex perterritus regiam petivit. Eo intravit Cyrus. Cyrus, vehementer iratus, "Cur, O Croese," rogavit, "sine causa bellum in agros meos intulisti? Tu igitur stultitiae tuae poenas gravissimas mihi dabis. Servi mei rogum ingentem trabibus validis aedificabunt; te in rogum imponent; tum te rogumque incendent."

XXXV

Mane igitur servi rogum ingentem paraverunt et Croesum eo imposuerunt. Tum Croesus ubi calamitatem suam sensit, tristi vultu gemitum ab imo pectore dedit, et, Solonis verborum memor, "Non falsa," inquit, "Solon, vir sapiens, dixit. Ego me omnium hominum beatissimum tot annos putabam. Nunc autem nemo per omnes gentes miserior est. Superbiae stultitiaeque poenas do." Cyrus, ubi Croesi verba audivit, et vultum tristem animadvertit, misericordiae plenus, "Et ego," inquit, "homo sum. Hodie beatus sum, sed non semper fortasse res bene geram. Et ego fortasse Veniam a Dis Immortalibus olim petam. Captivum igitur vinculis flammisque liberabo." Sed iam servi faces lucidas ad trabes porrexerant; iam flammae rogum paene cingebant. Croesus autem in summo periculo manus ad caelum Deosque Immortales porrexit. Apollo imbrem de caelo sereno misit, et aquam in rogum effudit. Ita Cyrus captivum liberavit, et multos annos Croesum carum amicum habebat.

MUSAE ET CICADAE ^🡹

'Tis Apollo comes leading

His choir, the Nine.

—The leader is fairest,

But all are divine.

Matthew Arnold.⁹

XXXVI

Inter montes Graecos vallis iacebat variis floribus laeta et omnium rerum fecundissima. De montibus aquae frigidae desiliebant, et per campos virides fluebant. Multi greges, multa equorum boumque armenta in agris clivisque errabant. Vallis montibus viridibus undique cingebatur; nulli viatores eo intrabant, nec hieme, ubi montes nive candida teguntur, nec vere, ubi hirundo arguta nidum sub trabibus aedificat. Itaque incolae de rebus externis nihil sciebant, sed bene beateque vivebant, nec curis sollicitis vexabantur.

Ad incolas in vallem olim de caelo descenderunt Musae. Novem sunt Musae, poetarum carminumque deae. A Musis omnes hominum gentes, sed in primis poetae, conservantur et docentur.

XXXVII

Musae, simul ac in vallem descenderunt, carmina mira et divina cecinerunt. Argutae sunt Musarum voces, nec per totum orbem terrarum dulcior est sonitus quam cantus Dearum; non tam suaviter aves in summis arboribus canunt, ubi vere aera cantibus mulcent.

Miro sonitu delectati sunt incolae. Diu Musae canebant; diu incolae, ceterarum rerum immemores, stupebant; nec ad cibum nec ad quietem tempus capiebant. Multos dies, multas noctes Deae canebant, et mane, ubi Aurora croceum Tithoni lectum relinquit, et sero, ubi vesper stellas in caelum reducit. Ita incolae cenae prandiique immemores, mirum sonitum audiebant. Itaque propter carminum divinorum amorem indies languescebant.

Tandem Musae incolas iam tenuissimos animadverterunt, et misericordiae plenae in cicadas virides converterunt. Cicadae igitur, etiam nunc carminum divinorum memores, totum diem cantant.

ROMULUS ET REMUS ^🡹

To Romulus

"From sunrise unto sunset

All earth shall hear thy fame:

A glorious city thou shalt build,

And name it by thy name:

And there, unquenched through ages,

Like Vesta's sacred fire,

Shall live the spirit of thy nurse,

The spirit of thy sire."

Macaulay.¹⁰

XXXVIII

In Foro Romano ruinae sunt templi Vestae rotundi, nec procul Virginum Vestalium domus. Hae virgines omnium Romanarum sacerrimae putabantur, quod ignem sacrum in templo rotundo curabant. Hunc ignem Aeneas, Romanorum pater, Troia diligentissime apportaverat. Omnium Virginum Vestalium notissima erat Rhea Silvia, Romuli Remique mater. Haec non Romae sed Albae Longae habitabat, nondum enim Roma aedificata erat. Aeneas, ubi ad Italiam venit, paucos annos in his regionibus habitabat, et tandem a Dis Immortalibus ad caelum vocatus est. Deinde Ascanius, Aeneae filius, Albam Longam, urbem parvam, aedificavit, et ibi multos annos laetus regnabat. Post Ascanii mortem, alii deinceps reges regnabant. Ex his regibus Numitor bene benigneque urbem regebat, et bona iura civibus dabat. Sed Numitori frater erat, ferox crudelisque vir, Amulius nomine. Hic comites copiasque collegit, et contra fratrem exercitum duxit. Diu et acriter pugnabant fratres, sed Numitoris milites hostium impetum non sustinebant, et fuga salutem petiverunt. Itaque Numitor e regno a fratre expulsus est.

XXXIX

Amulius igitur urbem iam regebat. Sed Albae Longae puella erat, Rhea Silvia nomine, Numitoris filia. Hanc puellam timebat Amulius, quod iusti regis filia erat, et omnes cives virginem amabant. "Si huic puellae," inquit, "filius erit, omnes cives non me sed puerum iustum regem putabunt. Nemo igitur virginem in matrimonium ducet, sed ignem sacrum cum virginibus sacris per totam vitam curabit." Mars autem regis verba audivit et risit. "Non ita," inquit, "rex sceleratus fatum vitabit. Ego Rheae Silviae maritus ero; mox puellae infantes erunt, filii mei; ubi hi pueri adolescentes erunt, tum vero Amulius fatum suum sentiet." Nec falsa Deus praedixit. Mox Rhea Silvia geminos, Martis filios, in gremio tenebat.

The Wolf of the Capitol.

XL

Amulio, ubi in regia sedebat, cives hanc rem nuntiaverunt. Tum vero rex ira et timore vehementer commotus est. Itaque servis perterritis, "Hanc feminam," inquit, "ad Tiberis ripas ducite et in undas iacite; perfida mulier perfidiae poenas dabit. Geminos quoque ad fluminis ripas apportate, sed pueros non ego necabo. Pueros in ripa relinquite; lupis fortasse cibum praebebunt." Servi igitur Rheam Silviam ad flumen duxerunt et in undas iecerunt. Sed Tiberinus pater misericordia et amore commotus est. "Mea uxor," inquit, "haec puella erit; semper inter undas meas tuta et laeta mecum habitabit." Itaque Rhea Silvia non necata sed conservata est. Post multos annos ubi fluminis undae per agros effundebantur, et frumentum vineasque prosternebant, tum Romani, "Ecce!" inquiunt, "etiam nunc iratus est Tiberinus pater, quod nos tam crudeliter Rheam Silviam, fluminis uxorem, ex urbe expulimus."

XLI

Gemini interea prope fluminis ripam a servis relicti erant. Mars autem filiorum non immemor erat; lupam ad geminos misit. Lupa, ubi pueros vidit, bonam benignamque se praebuit; non enim pueros necavit, sed in tutum locum portavit; deinde lac geminis, sicut parvulis suis dabat. Postea, ubi maiores erant gemini, nec iam lupae curam desiderabant, pastores petiverunt, et inter pastores diu vitam rusticam agebant. A pastoribus Romulus Remusque vocati sunt; nihil autem de origine sua sciebant.

XLII

Omnes hos annos Mars filios suos diligenter conservabat, et tandem geminis, iam adolescentibus omnia monstravit. Tum fratres, propter matris avique iniurias irati, "Sine dubio," inquiunt, "Amulius harum rerum poenas gravissimas dabit." Pastores igitur omnesque agricolas ad arma incitaverunt, et cum exercitu rustico ad urbis portas contenderunt. Rex quoque copias contra Romulum et Remum duxit, sed rem non bene gessit. Superatus et necatus est. Tum adolescentes avum suum petiverunt, et in regnum reduxerunt. Maxime gaudebant oppidani, quod iterum Numitorem, iustum regem, Albae Longae videbant.

Postea Romulus urbem sibi aedificavit, et Romam, de suo nomine, vocavit. Romani lupam, quod Romulum tam diligenter curaverat, semper in summo honore habebant. Statuam lupae in Capitolio posuerunt.

Haec statua in Capitolio diu stabat, sed tandem fulmine deiecta est. Alia tamen postea in Capitolio posita est. Hanc vos quoque fortasse olim videbitis. Nec statuam solum sed lupam vivam videbitis, nam Romani, urbis suae originis memores, etiam nunc lupam vivam in Capitolio habent.

vidimus flavum Tiberim retortis

litore Etrusco violenter undis

ire deiectum monumenta regis

temploque Vestae;

Iliae dum se nimium querenti

iactat ultorem.

Horace.¹¹

METTIUS CURTIUS ^🡹

XLIII

Olim in Foro Romano terra discessit, et hiatus latus altusque apparuit. Cives omnes saxa plurima in hiatum deiecerunt; hiatus autem nullo modo explebatur, sed indies crescebat. Tum cives perterriti. "Sine dubio," inquiunt, "Di Immortales summam calamitatem Romae praedicunt." Itaque Romani e Libris Sibyllinis oraculum petiverunt. E Libris Sibyllinis sacerdotes responsum mirum civibus nuntiaverunt. "Nunquam," inquiunt, "hiatus in Foro Romano explebitur, nisi eo omnium rerum pretiosissimam Romani deiecerint." Cives igitur ad Forum aurum, argentum, gemmas contulerunt, et in hiatum deiecerunt. Nihilomagis autem hiatus expletus est. Tum Mettius Curtius, eques Romanus. "Una res," exclamavit, "Romanis est omnibus aliis pretiosior. Nec aurum nec argentum, sed iuvenes Romanos, arma Romana, in summo honore habemus. Ego iuvenem Romanum, arma Romana, Dis Manibus dedico." Tum armis splendidis ornatus, equum incitavit et in hiatum desiluit. Statim hiatus expletus est, nec postea iterum terra discessit.

REGULUS ^🡹

XLIV

Nulli per totum orbem terrarum cives libentius quam Romani se patriae dederunt.

Alteram fabulam vobis de forti Romano narrabo.

Primo Bello Punico diu Romani a Poenis superabantur, quia paucas naves, nec magnum navium usum habebant. Sed tandem Romani naves optimas aedificaverunt, et Poenos plurimis proeliis superaverunt. Itaque Regulum consulem ad Africam cum exercitu miserunt. Regulus exercitum in Africam terram exposuit. Primo res bene gessit; agros ferro et igni vastavit, et magna spe Carthaginem contendit. Interea Poeni summis viribus copias colligebant, et multa milia peditum equitumque in Romanos duxerunt. Acriter pugnabant Romani, sed non diu hostium impetum sustinebant. Perturbati et fugati sunt. Pauci salutem fuga petiverunt, et ad oppidum amicum cucurrerunt. Maior pars exercitus aut necati aut capti sunt.

XLV

Inter captivos Regulus ipse Carthaginem ductus est. Tum summo gaudio Poeni, "Nunc," inquiunt, "Romanos vicimus; Romani igitur pacem desiderabunt et bonas condiciones ferent. Te, Regule, Roman iam mittemus. Tu legati modo in Senatum intra—si verbis tuis animos civium tuorum ad pacem adduxeris, tu vinculis liberaberis, et liber in libera urbe tua habitabis. Sed si Romani non ad pacem amicitiamque adducti erunt, sed malas condiciones ferent, et Poenos odio iraque petent, tu non in urbe tua manebis, sed Carthaginem iterum venies, et vinculis mortique crudeli te trades." Regulus igitur Poenis fidem dedit, et ad patriam celerrime revertit. Sed ubi Senatum intravit, non ad pacem amicitiamque cives suos adduxit. "Nunc," inquit, "superati sunt Romani; malas condiciones ferent Poeni. Vos autem meliores fortioresque estis hostibus; si igitur bellum summis viribus geretis, et viros vos praebebitis, mox vos victores eritis et vestras condiciones hostibus feretis. Ego Carthaginem navigabo nec fidem violabo. Vos animos ad bellum firmate et hostes sub pedibus prosternite. Ego nec vincula nec mortem recuso, sed vestro amore me dignum praebebo." Deinde Regulus fidem non violavit, sed vultu sereno Roma discessit et Carthaginem revertit. Ibi vinculis mortique se tradidit.

atqui sciebat quae sibi barbarus

tortor pararet; non aliter tamen

dimovit obstantes propinquos

et populum reditus morantem,

quam si clientum longa negotia

diiudicata lite relinqueret,

tendens Venafranos in agros

aut Lacedaemonium Tarentum.

Horace.¹²

HECTOR ET ANDROMACHE ^🡹

He spoke, and stretched his arms to take the child,

But back the child upon his nurse's breast

Shrank crying, frightened at his father's looks,

Fearing the brass and crest of horse's hair

Which waved above the helmet terribly.

Then out that father dear and mother laughed,

And glorious Hector took the helmet off,

And laid it gleaming on the ground, and kissed

His daring child, and danced him in his arm;

And spoke in prayer to Zeus, and all the gods:

"Zeu, and ye other gods, oh grant that this

My child, like me, may grow the Champion here

As good in strength, and rule with might in Troy.

That men may say."The boy is better far

Than was his sire," when he returns from war,

Bearing a gory harness, having slain

A foeman, and his mother's heart rejoice"

Thus saying, on the hands of his dear wife

He laid the child; and she received him back

In fragrant bosom, smiling through her tears.

Charles Kingsley.¹³

XLVI

Inter Troianos qui tot annos urbem suam contra Graecos defendebant, erat Hector, omnium regis filiorum fortissimus, et Priamo patri carissimus. Hic a civibus suis maxime amabatur et in summo honore habebatur. Vehementer a Graecis timebatur, ubi ex urbis portis ad proelium ruebat, aut ignibus infestis hostium naves vastabat. Cotidie Troiani ad arma ab Hectore incitabantur; cotidie civium animi ad fortia facta firmabantur. Saepe cum Hectore a proelio victores reverterunt. Andromache, Hectoris uxor, cum viro filioloque in regia habitabat. Nulla ex omnibus Troianis mulier magis virum suum amabat, aut viri amore dignior erat. Olim Hector, ad proelium ornatus e via in regiam venit. Andromache vultu laeto virum salutavit et ancillam vocavit, quae filiolum in sinu tenebat. Deinde Hector bracchia ad puerum porrexit. Sed puer, ubi cristam rubram vidit, quae ex patris galea horrebat, perterritus est, nec ad patrem venire audebat, sed multis lacrimis in ancillae sinu haerebat. Tum vero Hector, vir maximus, filio risit, et galeam terribilem humi deposuit, et bracchia iterum ad filium porrexit. Hic non iam perterritus est, sed risit, et patris collo bracchia parvula dedit.

HECTOR AND ANDROMACHE.

XLVII

Sed Andromache sollicito animo virum his verbis culpavit: "O Hector," inquit, "totam tuam vitam inter hostes et proelia agis; multi sunt hostes, qui te odio iraque petunt, multi quorum amicos ad Inferos misisti. E Troianis multi iam vulnerati, multi necati sunt. Non semper tu ipse vulnera infesta vitabis. Tu igitur hodie intra moenia mane, et te tuamque urbem conserva. Non enim sine te Troiani urbem contra Graecos defendent." Cui Hector respondit, "Hi omnes, qui nunc Troiam defendunt, ad me principem spectant. Propter meam virtutem custodes in moenibus stant, milites ad proelia infesta animo forti excedere audent. Si ego proelia detrectabo, nee fortem me praebebo, non iam civium amore ero dignus. Troiani quoque omnes timidi erunt et mox ab hoste vincentur. Deinde Troia vastabitur, et vos ad terram alienam in servitutem ducemini. Non meum est proelia detrectare, sed potius pro patria cadere." Dixit, et oscula filio uxorique dedit. Parvulum ancillae tradidit, et armis ornatus in viam excessit. Andromache ex imo pectore gemitum dedit, et capite demisso domum intravit; nam curis sollicitis vexabatur, et omnium rerum maxime viri sui mortem timebat.

Torquatus volo parvulus

matris e gremio suae

porrigens teneras manus

dulce rideat ad patrem.

Catullus.¹⁴

EQUUS TROIANUS ^🡹

For well I know, at heart and in my thought,

The day will come when Ilios the holy

Shall lie in heaps, and Priam, and the folk

Of ashen-speared Priam, perish all.

Charles Kingsley.¹⁵

XLVIII

Hoc modo Troia tandem capta est. Graeci verbis falsis Troianos deceperunt. "O Troiani," inquiunt, "in hac terra indies languescimus. Bello vulneribusque fessi patriam caram liberosque dulces desideramus. Non hic in aliena terra, sed domi inter amicos vitam reliquam agere constituimus. Iam satis diu bella gessimus; tempus est hinc, Deorum Immortalium auxilio, discedere. Primum autem Minervae numen dono placabimus. Tum illa nos ventis secundis domum reducet." Deinde Graeci magno labore equum ingentem aedificaverunt, cuius latera trabibus validis texerunt. Nocte obscura alii deinceps in cava eius latera furtim ascenderunt, alii ad naves properaverunt et vela candida ventis dederunt. Mane decepti sunt Troiani. "Ecce!" inquiunt, "donum illud quo Graeci Minervae numen placare constituerunt. Domum reverterunt hostes. Nos intra moenia monstrum illud ducemus; tum nos quoque Dea numine secundo servabit."

Cives igitur monstrum infestum in urbem traxerunt. Iuvenum chorus per vias id duxerunt; pueri puellaeque innuptae circum equum saltare et canere gaudebant et floribus eum ornare. "Nunc liberi," inquiunt, "in libera urbe habitamus; non iam hostes nos noctes diesque vexant."

The Wooden Horse.

XLIX

Sed ubi nox umbris profundis terras tegebat, Graeci, qui in equo sunt celati, e cavis lateribus furtim desiliebant, et facem lucidam comitibus monstraverunt. Illi simul ac trans pontum facem viderunt, naves rursus ad oram impulerunt. Nulli per moenia custodes, nulli in portis vigiles urbem defendebant. Per totam urbem cives animos fessos somno profundo laxabant. Fluminis modo Graeci victores in urbem miseram ruerunt. Omnia ferro et igni vastata sunt. Templa domusque humi prostrata, iuvenes necati sunt; mulieres ad terram alienam in servitutem ductae.

fracti bello fatisque repulsi

ductores Danaum, tot iam labentibus annis,

instar montis equum divina Palladis arte

aedificant.

equo ne credite, Teucri.

quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes.

Virgil.¹⁶

ORPHEUS ET EURYDICE ^🡹

Orpheus with his lute made Trees

And the mountain tops that freeze

Bow themselves when he did sing:

To his music plants and flowers

Ever sprung; as sun and showers

There had made a lasting spring,

Shakespeare (?)¹⁷

L

Per omnes gentes praeclarum est Orphei nomen, qui omnium poetarum suavissime canebat. Et voce arguta et lyra canebat, quo sonitu omnia per terras animalia delectabantur. Ille lupos ursosque saevosque leones dulci cantu mulcebat; dulcissimum erat eis cantum divinum audire. Propter carminum amorem flumina inter ripas immota stabant, nec iam aquae frigidae ad pontum fluebant. Aves, quae in summis arboribus nidos aedificabant, laboris immemores circum Orpheum volabant. Omnia florum genera sub pedibus eius florebant.

Uxor erat ei Eurydice nomine, quam maxime amabat. Cum ea in pratis nitidis ludere gaudebat. Prope Thraciae oram poeta uxorque eius bene beateque vivebant. Mox tarnen Eurydice, misera puella, morbo tristi languescebat, et ad Inferos adhuc iuvenis descendit. Diu Orpheus per totam oram solus cum lyra mane seroque errabat, et aera cantibus tristibus implebat; non iam agris fecundis, non iam laetis iuvenum choris gaudebat.

Orpheus playing the Lyre.

Orpheus is wearing Thracian dress, which is more elaborate than Greek, but less so than Persian. The fawn is listening to the music.

LI

Orpheus tandem ad Manes descendere constituit, et saevum Plutonis animum cantu dulci mulcere. "Fortasse," inquit, "Pluto Persephoneque regina voce lyraque mea mulcebuntur, et veniam mihi dabunt; fortasse Eurydicen ad virum eius remittent." Itaque ad Manes, in regionem tenebrosam descendit, unde nemo ad lucem caelumque unquam ascenderat. Ibi circum poetam volaverunt tenues umbrae eorum qui Superos reliquerant. Multae erant umbrae. Matres senesque, pueri puellaeque innuptae, quos vulnera infesta morbusque tristis ad Inferos miserant, ad poetam properaverunt, et carmine miro delectati sunt. Orpheus per viam tenebrosam ad regiam venit, ubi Hades cum regina in lecto sedebat; tum vero voce arguta lyraque cecinit, et ad genua reginae se prostravit, et multis lacrimis veniam oravit. Illa lacrimis eius cantuque commota est, et, "Una condicione," inquit," tibi uxorique tuae hoc donum dabo. Tu ad Superos statim propera; illa post te ad lucem ascendet. Si autem tu oculos ad comitem retro reverteris, iterum Eurydice per viam tenebrosam descendet; iterum circum uxorem tuam tenebrae fundentur."

LII

Iam Orpheus magna spe ad Superos ascendebat; iam Eurydice post virum ad lucem properabat, iam ad extreemas tenebras veniebat. Orpheus, verborum reginae immemor, oculos retro ad puellam revertit. Tum vero ex imis Inferis fragor ingens auditus est. Eurydice, "O Orpheu," inquit,
"iterum fata crudelia retro me vocant; per artus oculosque meos somnus profundus funditur. Vale, carissime vir! iterum in noctem tenebrosam feror." Dixit, et iam tenuis umbra e manibus viri in tenebras fugit.

at cantu commotae Erebi de sedibus imis

umbrae ibant tenues simulacraque luce carentum,

quam multa in foliis avium se milia condunt,

vesper ubi aut hibernus agit de montibus imber,

matres atque viri defunctaque corpora vita

magnanimum heroum, pueri innuptaeque puellae,

inpositique rogis iuvenes ante ora parentum.

Virgil.¹⁸

Haec et alia multa Iulia e benigno ludi magistro audiebat. Postea, iam adolescens, ad longinquas terras navigavit et ipsa res multas mirasque vidit. Vos quoque fortasse ad Italiam Graeciamque olim ipsi navigabitis, et illa loca oculis vestris videbitis, ubi poetae habitabant, de quibus haec omnia narraverunt.

VOCABULARY OF NEW WORDS IN EACH SECTION ^🡹

Coming eventually...

VOCABULARY OF WORDS USED IN QUOTED PASSAGES ^🡹

Coming eventually...

GENERAL VOCABULARY ^🡹

Coming eventually...

FOOTNOTES